In april 2012 publiceerden we een kort artikel onder de hoofding “Ethisch pensioensparen? Vanaf sint-juttemis ” waarin we stelden dat het helaas onmogelijk was om in België aan ethisch pensioensparen te doen. Blijft dit ook zo anno 2014? Tijd voor een update.

In navolging van Nederlandse voorbeelden als Eerlijke Bankwijzer en Eerlijke Verzekeringswijzer pakte Fairfin (het vroegere Netwerk Vlaanderen) eind juni uit met haar Faire Geldwijzer.        [embedplusvideo height=”400″ width=”584″ editlink=”http://bit.ly/1yZVrWX” standard=”http://www.youtube.com/v/y3cidaFfON8?fs=1″ vars=”ytid=y3cidaFfON8&width=584&height=400&start=&stop=&rs=w&hd=0&autoplay=0&react=1&chapters=&notes=” id=”ep5460″ /]

Die publicatie trok onze aandacht. Vooral omdat ze bij het onderdeel fair geld via financiële instellingen ook pensioensparen vermeldde. Dit suggereerde alvast dat we het niet meer bij het rechte eind hadden en ons standpunt moesten herzien. Uiteraard is het zinvol om de bevindingen van een beweging, die de financiële wereld kritisch tegen het licht houdt, te volgen. Maar klakkeloos aannemen dat daar het evangelie geschreven wordt? Dat zou te lichtgelovig zijn.

Bij het doornemen van hun rapport de dag na publicatie, bleek alvast dat 1 weerhouden aanbieder dadelijk geschrapt mocht worden. Immers aanvankelijk werd ook het pensioensparen dat Ethias verkocht als ethisch gepresenteerd. En inderdaad Ethias staat er zich op voor zijn beleggingen op maatschappelijk verantwoordelijke leest te schoeien. Dat dit ook voor het via hen aangeboden pensioenspaarcontract zou gelden is echter te kort door te bocht. Waarom? Ethias werd door Europa verplicht om zijn eigen levensverzekeringsportefeuille te laten uitdoven als compensatie voor de ontvangen staatssteun toen de Firstrekening  tijdens de financiële crisis 2008-2009 bijna haar ondergang veroorzaakte. Sindsdien heeft Ethias geen eigen levensverzekeringsproduct meer op de markt. Wel bieden ze hun klanten, niet als verzekeringsmaatschappij, maar als verzekeringstussenpersoon, al een tijdje  levensverzekeringen van een andere leverancier aan. Dit is momenteel verzekeraar De Integrale. En het is niet omdat je in huis maatschappelijk verantwoord bezig bent dat het product dat je van een derde inslaat dit ook is. Immers als doorverkoper van een aanbod van een ander bepaal je niet de inhoud van het product van die ander. Een eigen kwaliteit springt niet automatisch over naar je leverancier.

We zonden hierover een kort mailtje aan Fairfin, die ons gelijk gaf en de vermelding van Ethias na een paar dagen verwijderde uit het overzicht. Maar niet getreurd. Er blijft nog een keuze van 2 andere aanbieders over, met name Belfius Life Plan en DVV Save 3.

Belfius en Belfius Insurance  / De Volksverzekering hanteren  ook al enkele jaren niet-financiële criteria in hun beleggingsbeleid. 70 % van hun financiële middelen moeten voldoen aan de criteria van Portfolio21. De rest van de middelen (toch 30 %) wordt echter niet gescreend. Dit maakt ze niet noodzakelijkerwijze verdacht. Maar je kan er natuurlijk ook niet zomaar vanuit gaan dat die automatisch aan duurzame investeringen besteed worden.

Fairfin had enkele jaren geleden (medio 2006) behoorlijk wat kritiek op de criteria van Portfolio21.

In die mate dat je er bijna moest van uitgaan dat die organisatie gewogen én te licht bevonden werd door de ideologische diehards. Nu wordt het aanbod toch opgenomen in de Faire Geldwijzer. We weten niet direct wat ertoe geleid heeft dat het standpunt van “neen, liever niet” naar “ja, maar…” verschoven is.  De basiskenmerken van Portfolio zijn ongewijzigd sinds 31/03/2007. Nergens zagen we gepubliceerd dat Fairfin zijn kritiek van vroeger introk. En zelfs vandaag bij het aanprijzen van de pensioenspaarproducten van Belfius Insurance maakt men een behoorlijk groot voorbehoud. Ik citeer hieronder:

• Belfius Insurance maakt zijn concrete investeringen noch de bedrijven, die niet door hun screening geraakten, niet bekend. Het is voor wat de arbeidsrechten betreft, bijna onmogelijk om uit te maken hoe Belfius Insurance de multi-interpretabele criteria ( nvdr.van de basisconventie van de IAO – Internationale Arbeidsorganisatie– ) in de praktijk invult. Het is mogelijk dat Belfius Insurance, ook via Portfolio21, bijvoorbeeld belegt in bedrijven uit het Dirty Profits II rapport, betrokken bij schending van arbeids- en mensenrechten.
• Op vlak van milieubeleid volgt Portfolio21 het uitsluitingsbeleid van het Noorse Government Pension Fund. …. Hun uitsluitingen i.v.m. milieuschade zijn …. een absoluut minimum. Veel milieuvervuilende bedrijven staan niet op de (nvdr. uitsluitings)lijst. Veel klimaatopwarmende activiteiten zoals steenkoolcentrales, oliewinning uit teerzanden, etc. worden door dit Noorse fonds ook niet uitgesloten.
• “I.v.m. wapens sluit Belfius bedrijven betrokken bij de productie van controversiële wapens (landmijnen, clusterbommen, atoomwapens, biologische wapens) uit. Voor de wapenindustrie in zijn algemeenheid sluit Belfius investeringen uit in bedrijven “wier hoofdactiviteit in de defensiesector ligt”. Dit laat nog beleggingen in veel wapenbedrijven toe. Bij 9 uit de Top 20 (en 46 uit de Top 100 van wereldwijde (excl. China)) wapenbedrijven is de wapengerelateerde productie minder dan de helft van hun totale verkoop.

Op basis van die bevindingen is het m.i. vreemd dat de pensioenspaarproducten van Belfius Insurance een vermelding halen in de Faire Geldwijzer. Hooguit kunnen ze gezien worden als ‘minst slechte’ uit het bestaande aanbod. Als koning Eenoog in het Land der Blinden

Niet behandeld in de Faire Geldwijzer is de kostenstructuur van de geselecteerde producten. Als we die in onze analyse mee opnemen moeten we nog een groter voorbehoud maken.

Pensioensparen/Langetermijnsparen wordt in België nog altijd als zoete broodjes verkocht onder het motto  “u krijgt belastingvermindering op de gestorte premies“. Deze fiscale stimulus is de smeerolie die er ook zorgt dat de instapkosten van die producten vaak amper belicht worden. En deze zijn niet min. De financiële infofiche van Dexia Life Plan vermeldt 6 % instapkosten. Op deze van DVV Save 3 staat ” 6 % bij elke storting (afwijking mogelijk bij commerciële acties)”.

Deze instapkostenpercentages zijn o.i. absoluut niet meer van deze tijd. Ze dateren van in de jaren ’80 van de vorige eeuw, toen we leefden in tijden van hoge rente en dergelijke contracten nog een garantie van 4,75 % boden en daarbovenop vaak nog een belangrijke winstdeelname uitgekeerd werd. Inmiddels is die garantie nagenoeg gehalveerd en ook de winstdeelname is de laatste jaren erg bescheiden.

Nu is het zo dat ook bij sommige andere verzekeraars dergelijke hoge instapkosten nog vermeld staan, maar daar zie je toch steeds vaker “max. x %” staan of ook lagere bedragen. Een formulering als “max X %” laat ruimte voor onderhandeling met de tussenpersoon. De verzekeringspraktijk momenteel is dat vaak tot de helft en meer van deze kosten kunnen weg onderhandeld worden. Bij Belfius Insurance kan je rechtstreeks intekenen op Belfius Life Plan en daar blijft de volle 6 % aangerekend worden. Of die kostprijs onderhandelbaar is in gesprek met kantoorhouder van Belfius weet ik niet. Op een vraag hierrond op spaargids.be kwam alvast geen positief antwoord.

Een verzekeringsagent van DVV , die wij benaderden rond DVV Save 3 herinnerde zich alvast geen recente commerciële acties die in afwijkingen voorzagen. Op basis van zijn ervaring met commerciële acties rond andere producten zou dit steeds gaan over bescheiden kortingen. Volgens hem is het zo dat zelfs bij commerciële acties nog minstens 4 % instapkosten overblijven.

Die -wellicht- vaste kostenstructuur maakt betrokken producten in se erg onrendabel. Zeker in tijden van extreem lage rente, betekent dit dat je chronisch geld verliest op betrokken belegging.

Volg even de berekening hieronder:

Dexia Life Plan afficheert momenteel een rentevoet van 2,5 % (en een eventuele winstdeelname). Bij DVV Save 3 wordt vermeldt dat de intrestvoet momenteel 2 % is. Met winstdeelname kwam dit in 2013 uit op een rendement van 2,6 %. Als ik abstractie maak van de jaarlijkse beheerskosten (respectievelijk 0,01 % / maand en 0,10 % / jaar op de reserve) dan schiet er van elke € 100 die je in deze contracten stopt na 1 jaar nog +/- € 96,50 over. Jaar na jaar verlies je dus 3,5 % van de waarde van je inleg.

Ga je via andere verzekeraars, waar je aan de kostenstructuur via onderhandeling met tussenpersoon (gedeeltelijk) een mouw kan passen (vb. halveren), dan krijg je toch een ander plaatje. Met een instapkost van 3 % en winstdeelname van 2,6 % heb je na 1 jaar toch bijna je inleg terugverdiend (€ 100 wordt dan € 99,52).

Ik vrees dus dat de hoge kostenstructuur van de producten, die in de Faire Geldwijzer van Fairfin onbelicht bleven de relatief geëngageerde beleggingsstrategie in de weg staat. Je moet m.i. als belegger al bijna een moedwillige masochist zijn om bewust in dergelijke producten te willen stappen. Of enerzijds je ethisch profileren, maar anderzijds je klanten “melken” niet haaks staat op elkaar is ook een open vraag. Maar misschien moet uit de terloopse opmerking van de DVV-agent dat de maatschappij Portfolio21 naar zijn agenten nooit beklemtoont, besloten worden dat men zich daar van die tweespalt bewust is.

Voor mij is de conclusie dan ook, dat wie op fiscaal vriendelijke manier aan pensioenparen of langetermijnsparen wil doen én bij zijn beleggingen ethische principes wil naleven zichzelf in feite een beetje moet bestelen. Om die redenen behouden we toch voorbehoud met betrekking tot de aanbevolen producten. In termen van Test-Aankoop verdienen ze niet het keurmerk van Beste Koop.

Dit neemt niet weg dat inmiddels ook andere verzekeraars en banken grandioos de kans gemist hebben om hun producten bij het updaten meer ethisch te maken. Enkele voorbeelden?

• Delta Lloyd Life verdeelt enkele ethische beleggingsfondsen van o.m. Triodos Bank in haar Tak 23 -aanbod. Maar DLL blijft  voor haar pensioensparen en langetermijnsparen uitsluitend bij Tak 21 zweren. Zodat betrokken fondsen voor  contracten met fiscaal voordeel niet kunnen ingeschakeld worden
•  Baloise Insurance laat wel Tak 23 fondsen toe in haar fiscale levensverzekeringscontracten. En vroeger hadden zij onder meer enkele ethische fondsen van ex-Dexia in hun aanbod steken. Bij een rationalisatie van het aanbod (o.m. om na fusie van diverse maatschappijen op 1 platform te komen) sneuvelden de betrokken fondsen, zodat ze niet langer aangeboden worden.
•  AXA heeft in de voorbije maanden haar pensioenaanbod op de schop genomen. Voortaan werd daar onder de slogan “Many Lives” wel de poort geopend naar Tak 23. Maar daar werd de keuzevrijheid van fondsen beperkt, waarbij bijv. het fonds Piazza AXA IM Responsible Euro Equities niet kan geselecteerd worden.

Echt ethisch pensioensparen / langetermijnsparen met fiscaal voordeel? ‘t Zal nog niet dadelijk storm lopen ! Wil je investeren in ethische beleggingsfondsen, dan kan je natuurlijk ook kiezen voor de niet-fiscale beleggingsmogelijkheden. In ons aanbod vindt u er een 50-tal. Wellicht zouden ze inhoudelijk ook niet allemaal zonder slag of stoot de zegen krijgen van Fairfin. Op vlak van kostenstructuur, zijn we echter zeer duidelijk: Naast de wettelijk opgelegde verzekeringstaks betaalt u 1,90 % instapkosten. 

Via een Belgisch verzekeraar kunnen wij u een gedeeltelijke oplossing bieden. Zie ons artikel van 25/05/2017.

———————————————————————————————-

PS:  Per 03/05/2018 maakte KBC bekend dat ze een nieuw pensioenfonds op de markt brengen : PRICOS SRI. Het klassieke pensioenspaarfonds van KBC droeg reeds de naam PRICOS. Het nieuw erkende PRICOS SRI belegt alleen in bedrijven die de KBC’s interne duurzaamheidsscreening doorstaan. Het is een bancair fonds zonder kapitaalbescherming. KBC is hiermee de eerste die zich in de bankwereld met zijn pensioensparen onderscheid door haar klanten binnen het fiscaal systeem van pensioensparen de keuze aan te bieden om ook in te zetten op  duurzaamheid. Let wel: gezien wij geen bankagentschap bij KBC hebben, kunnen wij u dit product niet aanbieden.  Op de website van KBC vinden we deze link naar dit product.  Op basis van de kostenstructuur is dit alvast een betere deal dan die bij Belfius en VDK: 2 % instapkosten en 1,36 % jaarlijkse kosten. In het document essentiële beleggingsinformatie staat uitdrukkelijk vermeld dat dit laatste slechts een raming is gezien de recente opstart.

(update: 31/05/2018)