Eind deze maand is het bijltjesdag voor duizenden ETF’s en honderden beleggingsfondsen. Althans als the Financial Times het bij het rechte eind heeft. Er wordt serieus gehakt in de ESG-ratings.

Zo zouden in Europa alleen al 1.476 ETF’s een ratingverlaging krijgen. 905 zouden hun rating ongewijzigd kunnen behouden. 78 zouden een hogere rating verwerven. Verder zouden 446 ETF’s hun rating volledig verliezen. (In het FT -artikel wordt geen duidelijk onderscheid gemaakte tussen ETF’s en beleggingsfondsen. Wij kunnen dus de cijfers niet verder specifiëren).

Dit zijn de cijfers voor Europa. Wereldwijd zou dezelfde beweging gebeuren. De ingreep zal dus verschillende duizenden ETF’s en fondsen treffen. Util heeft het in haar wekelijke communicatie over wereldwijd +/- 31.000 fondsen die aankijken tegen een downgrade.

De meest drastische ingreep zal de synthetische ETF’s treffen. Zij verliezen hun ESG-rating tout court.

Even definiëren

Voor alle duidelijkheid het volgende:

1. ETF’s: staat voor Exchange Traded Fund. Een fonds dat verhandeld wordt op de beurs. Het gaat over fondsen waarin alle aandelen van een index zijn opgenomen. ETF’s worden daarom ook gemakshalve wel eens indextrackers genoemd. Het volgen van een index noemt men ‘passief beleggen‘. Je volgt gewoon wat er genoteerd is, zonder eigen keuzes. Beleggingsfondsen die géén index volgen, maar waar de beheerders zelf kiezen welke aandelen/obligaties ze opnemen, vallen dan onder de omschrijving ‘actief beleggen’. Bij actief beleggen zijn er meer kosten. Het volgen van een index vergt namelijk veel minder analyse, aan- of verkoop.
2.  Een fysieke ETF: is een fonds waarbij elk onderdeel van de gevolgde index ook effectief aangekocht is.
3. Een synthetische ETF: is een fonds waarbij niet de fysieke onderliggende stukken aangekocht zijn, maar waarbij de index nagebootst wordt via derivaten (afgeleide producten). Met een tegenpartij heeft men rechten bedongen waarop een waarde gekleefd is. Een soort ruilcontract (swap). Bvb. u garandeert  mij als tegenpartij de waarde van een specifieke index.

Omdat bij synthetische ETF’s niet effectief gekend is waaruit de swaps opgebouwd zijn, verliezen ze de hun vroeger toegekende score. Zelf al enten ze zich volledig op een index die samengesteld is uit waarden met erg hoog ESG-gehalte.

De fysieke fondsen/ETF’s die volledig uit aandelen, obligaties, … bestaan zullen echter vaak ook een ratingverlagen ondergaan.

Impact op de beleggingswereld.

Steeds volgens FT zal dit alles een grote invloed hebben. Vooral in Europa waar steeds meer instanties alleen willen investeren in fondsen die ESG-principes volgen. Volgens Morningstar werd in 2022 65 % van de instroom bij ETF’s gerealiseerd in ETF’s die ESG in hun vaandel droegen.

Volgens 1 bron rond iShares zou MSCI het aantal Europese fondsen dat bij hen de hoogste ESG-rating heeft terugvallen van 1.120 naar 54. Het aantal dat geen rating meer heeft zou oplopen van 24 tot 462.

De sterke reductie lijkt te kaderen in een poging van  indexbeheerders om de steeds strengere regelgeving bij te benen. Die regelgevers jagen op greenwashing. Ze zien immers dat de duurzame financiële industrie steeds verder uitdeint. En willen de sector zuiveren om misleiding van goedgelovige klanten tegen te gaan.

Het gevolg van de kaalslag in de ESG-rating van fondsen is dat beleggers die ESG een relevant criteria vinden hun gelden aan steeds minder fondsen zullen toevertrouwen. Hierdoor (schaarste) kan de prijs van dergelijke beleggingen in overdrive gaan.

De lippen op elkaar.

MSCI heeft voorlopig nog weinig commentaar op wat uitlekte. Ze beamen dat minder fondsen een AAA of AA-rating zullen hebben.

Ze wijzen er op dat de beweeglijkheid in hun ESG-fondsratings zal dalen. Iets wat hun klanten zeker zullen waarderen. Dit zou gebeuren door het schrappen van de ‘aanpassingsfactor’ Door deze factor werden ETF’s en fondsen door MSCI opgewaardeerd als hun onderliggende beleggingen bedrijven bevatten wiens ESG-scores aan het verbeteren is. Bij verslechterende ESG-scores van die bedrijven wordt de score verlaagd. Omdat tot heden ongeveer 73 % van de ETF’s/fondsen een positieve aanpassingsfactor kennen, zal de afschaffing een globale verlaging van de ratings veroorzaken.

Een verbetering voor duurzame beleggers?

Het feit dat MSCI zo drastisch knipt is geen alleenstaand gebeuren. Ook Morningstar heeft vorig jaar een behoorlijk gesnoeid in de rating van haar duurzame fondsen.

Beide downgrades wijzen er op dat de ratingindustrie vroeger blijkbaar voortvarend was in haar beoordelingen. En ze nu de hete adem van de regelgever in haar nek voelt. De uitzuivering in de waardering zou het in alle geval voor de belegger eenvoudiger moeten maken om het kaf van het koren te scheiden.

Maar zolang de regelgever zelf met schuivende bakens blijft werken zal die eenvoud nog niet echt doorbreken. Immers bij het sculpteren van de fundamenten blijven er spaanders vallen. De strijd om de definities van duurzaamheid zinvol te omschrijven lijkt immers vastgelopen.

Zo laat diezelfde Financal Times (30/03/2023) weten dat de Europese Commissie -nu ze vaststelt dat fondsbeheerders struikelen over de opgelegde regelgeving – zelfs overweegt om haar staart in te trekken. Ze zou daarbij  “artikel 9” (haar definitie van een echt duurzame belegging) mogelijk volledig uit de SFDR schrappen. Dit omdat ze er zelf niet in slaagt bevredigende antwoorden te formuleren op vragen van ESMA, een toezichthoudende Europese Autoriteit voor effecten en markten.

Dur de comprenure (*)

De geïnteresseerde leek kijkt wellicht met steeds meer verbazing naar gans de omwenteling in de wereld van duurzaam beleggen. Neen, niet hij (m/v/x) is dur de comprenure . De invoering van een onvoldragen – en onduidelijke omwenteling van bovenaf doet menigeen het overzicht verliezen. Zelfs professionelen zijn op zoek naar een uitweg uit het labyrint waar ze ingetrokken werden.

(*) dit is een Vlaamse uitdrukking met als betekening ‘traag van begrip’.