Naast het jaarlijks rapport van Financité, dat gekenmerkt wordt door haar activistisch karakter, verscheen er tot heden ook een meer academische jaarlijkse studie over duurzaam beleggen: het MIRARAPPORT. In die rapporten belichte Forum Ethibel de stand van zaken rond duurzaam beleggen in België. Recent (september 2021) verscheen de versie over 2020.

Voortaan in de 2 landstalen en –noblesse oblige–  in een uitgave van ERSIS : Ethibel Research on Sustainable Investments and Savings. Naast Forum Ethibel en de Universiteit Antwerpen is de Vlaamse Milieumaatschappij niet langer betrokken. Vandaar dat de naam niet langer naar MilieuRapport verwijst. De plaats van de VMM werd ingenomen door het FIDO (Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling). De subtitel luidt “Actualisatie tot 2020 en nieuwe trends en inzichten”. We belichten enkele bevindingen.

Duurzaam Sparen herleeft dankzij NewB.

Het duurzame spaarvolume groeide voor het eerst -na 5 jaar daling- opnieuw aan. Het bedraagt nu € 2.77 miljard. Een stijging met € 345 miljoen of + 14 %. Deze stijging is merkwaardig omdat er in 2020 toch 2 zaken gebeurden, die een negatieve impact op het volume konden hebben:

• Van Lanschot nam haar EVI-spaarrekening uit de markt
• Triodos Bank schrapte de spaarpremie (0,10 %) uit haar rekening en bood voortaan alleen nog een niet-gereglementeerde spaarrekening aan.

Voor beiden was de ultra-lage rente de oorzaak van hun ingrepen.

De Top 3 van duurzame spaarrekeningen bestaat eind 2020 uit Triodos Bank (63,5 % marktaandeel), VDK Bank (20,6 % – en enige met nog gereglementeerde rekening-) en NewB (15,9 %).

Gezien de late lancering van de NewB-spaarrekening in november 2020, is het marktaandeel van NewB opmerkelijk Trokken zoveel coöperanten hun geld uit een andere bank weg? Maakten enkele middenveldorganisaties een deel van hun reserves over aan NewB? Of hebben de institutionele investeerders hun duit in het zakje gedaan? We weten het niet. Maar als de cijfers kloppen dan beheerde NewB  nagenoeg € 600.000.000 eind 2020.

Nochtans maakte het aandeel duurzaam sparen nog steeds marginaal. Het maakt slechts 0,85 % van het totale spaarvolume uit.

Duurzaam Beleggen stilaan de nieuwe norm?

Op 1 jaar tijd verdubbelde het belegde volume in duurzaam beleggen nagenoeg. Het klopt nu af op € 96,3 miljard. Er was naast de aangroei in geld ook een grote aangroei in producten vast te stellen. Volgens ERSIS kwamen er 173 nieuwe duurzame beleggingen op de markt. In totaal zijn het er nu 687. De stijging wordt voor een gedeelte verklaard door aanstormende Europese regelgeving én het aanzuigaffect van duurzaamheidslabels. Immers, het Febelfin-label Towards Sustainability werd pas in 2019 opgestart.

260 producten zijn van buitenlandse makelij. 427 zijn Belgisch (of specifiek op de Belgische markt gericht).

De Top 5 van aanbieders bestaat uit BNP Paribas met 25,4 % van de markt (95 producten), Belfius met 14,8 %, KBC met 14,3 % (66 producten), Candriam met 12 % en NN Investments Partners met 11 % (54 producten).

Opvallend: de BNP Paribas- en KBC-beleggingen dragen quasi allemaal het Towards Sustainability-label. Bij de andere aanbieders is dit minder het geval (Belfiusfondsen bvb. zijn slechts voor 1/3 gelabeld).

Private Bankiers trekken dezelfde kaart.

Ook bij Private Banking wordt er veel in duurzame producten belegd. Voor een totaal van € 94,3 miljard. Meer welvarender klanten blijken dus ook die richting op te draaien. Wellicht komt dit door het aantreden van een nieuwe generatie rijken. Een generatie waar maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen niet meer geldt als vloeken in de kerk.

De Top 5 is hier grondig gewijzigd. Nu Delen Private Bank al haar huisfondsen verduurzaamde komt zij met een marktaandeel van 30 %op de eerste plaats. Belfius volgt met 16,7 %. BNP Paribas zakte van 1 naar 3 met een aandeel van 16 %. KBC zakt ook 2 plaatse en haalt nu nog een aandeel van 13,4 %. Degroof Petercam sluit de rij met 11 %.

Duurzaamheidsstrategieën in België.

Terecht merkt de studie op dat ze hier schematisch is. Eénzelfde strategie kan op een verschillende manier toegepast worden. En dat maakt wel degelijk een verschil. Zo kunnen 2 vaders op de vraag “gebruikt u soms lijfstraffen in uw opvoeding?” beiden “ja” antwoorden. Zo de ene systematisch tot slagen overgaat en de ander slechts uiterst zelden, dan weten we allen wiens kind we willen zijn.

Het populairst is de gezamenlijke strategie van uitsluiting én ESG-integratie. Uitsluiten van investeringen in wapens, tabak, steenkool … én in het beleggingsproces rekening houden met milieu-, sociale – en bestuurlijke factoren. Nagenoeg alle vermogensbeheerders doen dit.

De meerderheid (+ 80 % ) screent ook of organisaties geen internationale normen overtreden (UN Global Compact wordt meer en meer als norm voor duurzame beleggingen erkend).  Ongeveer 60 % van de markt gebruikt ook de best in class-benadering. Dit is de keuze voor de meest duurzame optie bij vergelijkbare deelsegmenten. Een goede 20 % van de vermogensbeheerders kiest voor specifiek thematische beleggen (o.m. klimaat, water, gender, …).

Slechts een 7 % mikt op een meetbare positieve sociale en/of ecologische impact. In feite valt alleen deze laatste strategie samen met een SFDR-indeling volgens art. 9. Alle andere strategieën blijven onder art. 8 vallen. Cijfers over de strategie van engagement en actief aandeelhouderschap zijn niet gekend.

Europese regelgeving

Hoewel de SFDR-regelgeving pas in maart 2021 van kracht werd, werd deze regelgeving bij de studie over 2020 toch meegenomen. Natuurlijk, dit valt onder de categorie “nieuwe tendens”.

Toch blijft het vreemd dat in de ganse studie alles wat art. 8 betreft nog als “duurzaam” beschouwd wordt. Nergens een vermelding dat de Belgische regelgever (FSMA) het gebruik van “duurzaam” uitsluitend voor art. 9-beleggingen wenst te reserveren. (FSMA-2021-06 dd. 2021 – zie p15  punt 4.6).

Het is bijna onmogelijk dat noch Forum Ethibel, noch FIDO, noch onderzoekers van Universiteit Antwerpen dit niet weten.

Het bekt natuurlijk gemakkelijk om alles onder de noemer ‘duurzaam’ te benoemen, maar van quasi academische studies verwacht je toch wat meer accuraatheid.

De pagina’s die de Europese financieringsstrategieën (68-73) beschrijven zijn lezenswaardig voor wie het bij SFDR, CSRD en EU taxonomie hoort donderen in Keulen.

Aparte topics

De studie behandelt ook enkele afzonderlijke onderwerpen. We sommen ze hier op zonder er dieper op in te gaan:

• de evolutie van het “duurzaam?” pensioensparen (p. 37-43). Ik plaats hier haakjes omdat alle producten zich bekennen tot art. 8 van SFDR.
• de recentere tendens van impactbeleggen (p.43-48) wordt gekaderd. Dit kan uiteraard niet alleen via passieve- of actieve fondsen. Ook de specifieke ontwikkelingsfondsen, microfinanciëring en zelfs de 2 sociale impactobligaties in Vlaanderen (BeCode en Back on Track) komen aan bod.
• verder is er een interessante vergelijking tussen de 9 belangrijkste SRI-labels in Europa.
  • Zo leren we dat Towards Sustainability zich onderscheid door het vertegenwoordigen van een groot belegd vermogen. En dat het label ook niet slechts scoort op vlak van structuur en samenstelling van het label.
  • Maar de vergelijking laat tevens zien dat het Febelfinlabel momenteel zeker geen voortrekkersrol opneemt op vlak van toelatingscriteria, transparantie, bestuur, striktheid.
• In ons economisch systeem is productie vaak afhankelijk van onderaanneming. Om de volledige toevoerketen niet buiten het beleid van een bedrijf te houden wordt er een pleidooi

  

  voor een nationale zorgplichtwet gehouden. Op die manier zouden mensen- en milieurechtenschendingen bij toeleveranciers toch tot aansprakelijkheid kunnen leiden. Dergelijke wet geldt reeds in Frankrijk, Nederland en Duitsland.

• Tot slot wordt ook nog eens aandacht besteed aan de genderongelijkheid (p 60-66). Pandemieën als Covid-19 en de klimaatverandering tonen aan dat vrouwen disproportioneel harder getroffen worden. In een transitie naar een duurzame wereld mag de noodzaak aan gendergelijkheid best wel centraler staan.