Actuarissen zijn de cartografen van de financiële wereld. In de kelders van onder meer verzekeringsmaatschappijen verzamelen zij data.

Als rekenkundige ingenieurs verwerken zij die tot statistieken waar dan kansberekeningen mee gebeuren. Ze proberen in de schatten wat de waarschijnlijke gevolgen zijn van hun bevindingen en daarna komt de zichtbare kant van hun organisatie te voorschijn. Die ontwerpen aangepaste producten én commercialiseren ze. Wij, als consument,betalen daar dan een prijs voor. Bijvoorbeeld in de vorm van een verzekeringspremie. Maar wat als deze mensen in hun berekeningen essentiële zaken over het hoofd zouden zien? Varen we dan met zijn allen blindelings tot de onzichtbare gedeelten van een ijsberg onze boot aan flarden rijten? Onmogelijk? Niet volgens een artikel dat op 18 januari ll. in The Guardian verscheen. Daar werd immers niet minder dan de ineenstorting van de pensioenindustrie voorspeld. En dit binnen de komende 30 jaar. De schuldigen? Klimaatverandering en grondstoffenschaarste.Hoewel ik eerder reeds waarschuwde voor doom- & gloomscenario’s, wil ik u dit verhaal niet onthouden. Auteur,Jo Cofino, baseert zich op een recent onderzoek van the Global Sustainability Institute van de Anglia Ruskin University. Een afdeling die slechts 2 jaar bestaat.

In het onderzoeksrapport Resource Constraints; sharing a finite World worden  voor het eerst -bij mijn weten- de consequenties van de ‘grenzen aan de groei’-gedachte zoals ze door de Club van Rome (zie ook dit artikel) geformuleerd en geherformuleerd werden in de voorbije 40 jaar doorgetrokken op hun consequenties voor langetermijnfinanciëringsystemen als pensioenvorming. De conclusies zijn alarmerend te noemen.

Uitgangspunt is dat de actuariële modellen momenteel nog steeds uitgaan van economische groei. Het verst dat men daar tot heden van durft af te wijken was de gedachte van een 0-groei. Groei is immers nodig voor wie zijn focus op korte termijn heeft. Door groei wordt tewerkstelling en welvaart gecreeërd. Groei is ook nodig om de private – en overheidsschulden te kunnen terugbetalen.

Maar omdat groei afhangt van stabiliteit en van beschikbaarheid van voldoende grondstoffen, vroeg men zich af wat de gevolgen zullen zijn van klimaatverandering en de komende grondstoffenschaarste.

De conclusie lijkt te zijn dat duurzaamheid en groei niet samengaan. Dat als we de focus verleggen naar de (middel)lange termijn we onvermijdelijk geconfronteerd worden met schaarste aan grondstoffen. En dat dit tot langdurige economische achteruitgang aanleiding kan/zal geven. Grondstoffen zijn immers min of meer de motor zijn van het economisch groeimodel. Uitputting van energievoorraden als olie en gas, uitputting van bebouwbare landbouwgrond, water en van diverse metalen (zink, koper, iridium…) lijkt er onvermijdelijk aan te komen en dan valt de groei niet alleen stil, maar komt er ook een economische krimp.

Gevolgen daarvan zijn divers en kunnen zelfs aanleiding geven tot omkering van de sterftetafels (lees: mensen leven terug minder lang). Op financieel vlak valt te verwachten dat er enerzijds Inflatie ontstaat (door schaarste stijgen de prijzen), maar anderzijds dat er voor de kapitaal (spaarrentes en aandelenmeerwaardes, lonen,…) erg weinig stijgingsruimte is. Erger nog, door de gestage verschrompeling van de wereldeconomie wegens gebrek aan beschikbare/betaalbare grondstoffen, komen ook tal van bedrijfssectoren tot stilstand of gaan over de kop. En hiermee valt de hoofdsponsor van veel pensioenplannen weg (denk: 2e pensioenpijler).

Kortom: kans op financiële rampen, waar de bestanddelen van pensioenopbouw (obligaties, aandelen,…) onderuit gaan én pensioenen gereduceerd zullen worden tot verwaarloosbare niveau’s. Het appeltje voor de dorst verschrompelt en alle mensen worden afhankelijkelijker van het basispensioen betaald door de overheid. Dit op het moment dat de prijs van basisproducten als voeding, water en energie omhoogschieten. De kans dat de overheid extra financiële hulp biedt lijkt onbestaande, gezien die zelf armlastig is (overheidsschuld van 100 % BBP).

“Nothing really ends” is een klassieker van dEUS en wordt onsterfelijk gemaakt door o.m. het vibrafoon-arrangement dat Peter Vermeersch er voor bedacht. Maar wat betreft grondstoffen is die titel op zijn minst niet correct.

Hoe is het mogelijk dat actuarissen tot heden die vooruitzichten niet opgenomen hebben in hun berekeningen? Betreft het hier een collectieve verdwazing van een volledige beroepsgroep, zoals wetenschappers in de middeleeuwen allen deel uitmaakten van de Flat Earth Society en maar niet konden geloven dat de wereld rond was? Het is een toeval dat de publicatie van het hier besproken rapport in dezelfde maand valt als de release van de nieuwe CD van F.E.S., die de al even onheilspellende titel 13 draagt en zijn naam dankt aan bovenvermeld genootschap.

Actuarissen zijn belangrijk in het financiëel systeem. Zij zouden de kanarie moeten zijn die het eerst het gebrek aan zuurstof in de mijnschacht aanvoelt en daarop alarm fluit. Zodat iedereen zich tijdig kan in veiligheid brengen. Als zij dit niet doen, dan is het logisch dat iedereen verder gaat in de veronderstelling dat het later steeds beter wordt en we met zijn allen kunnen doorgaan op de gekende paden.

Dat zij hierin tot heden forfait gaven kan toegeschreven worden aan het feit dat ze zich als rekenkundeknobbels wellicht niet voldoende beslagen weten in de materie van klimaatverandering en grondstoffenschaarste om er zich als autoriteit in op te stellen. Sommigen zullen wellicht ook gedacht hebben dat hun opdrachtgevers, pensioenfondsen en verzekeraars, zo erg met korte termijn verdienen bezig waren dat ze vreesden om niet au serieux genomen te worden. En misschien gelooft de financiële wereld wel niet in het concept van grondstoffenschaarste (of willen ze dit besef niet delen).

De invloed van klimaatverandering is tot hiertoe nog maar marginaal binnengesijpeld in de financiële wereld. Zo hebben voornamelijk herverzekeraars hun uitgaven nav. orkanen, overstromingen, branden,… zien stijgen en verhogen zij daarom stelselmatig hun premies. Je zag dit zeker al weerspiegelt in de stijging van je brandverzekeringspremie.

Zal dit rapport opnieuw een bres slaan in de zekerheden van zij die aan de knoppen draaien in de financiële wereld en het liefst van al klimaatverandering als non-issue willen behouden? Of zal het tussen de plooien van de alledaagse feiten vallen en hooguit als excentrieke – en dus verwaarloosbare  –dissonant geklasseerd worden?