Gelukkig denken minder en minder mensen dat klimaatverandering een HOAX is. En dat zij die in klimaatverandering geloven, nou ja, “(goed)gelovigen” zijn. (Voor een uitzondering hierop: lees dit.) Recent echter werd mijn aandacht gevestigd op het omgekeerde: Zijn gelovigen ook bezig met bestrijden van klimaatverandering? Via een post van een priester en (Facebook)vriend werd dit artikel uit NieuwWij onder mijn aandacht gebracht.

Nu ben ik zelf al geruime tijd afgevallen van mijn eigen religieuze achtergrond. Via mijn vrouw, welke in een moslimcultuur opgevoed werd en daar nog steeds op steunt om de vele trauma’s waarmee ze in haar verleden geconfronteerd werd een plaats te geven, zie ik nog dagelijks dat “geloven” ook een kracht kan uitmaken. Ik ga hier niet verder in op de aard van deze kracht. Dit zou ons te ver brengen. Maar laat ik concluderen dat ook al is de oorsprong van de kracht (in mijn opvatting) fictief, geloof nog altijd bergen kan verzetten.

Ongeloof in wetenschap en politiek…

In het bewuste artikel wordt gesteld dat op geloof gebaseerde organisaties een substantiële rol kunnen spelen bij het beperken van klimaatverandering. Volgens de geciteerde directeur van het UNEP Faith for Earth Initiative, zouden we voor het aanpakken van de grote milieu-uitdagingen al technologie en beleid geprobeerd hebben. Maar zijn we de essentiële rol van religieuze en spirituele waarden voor de zorg van onze natuur vergeten. Het kan zijn natuurlijk dat betrokkene verkeerd geciteerd is (of door comprimering van wat hij zei de boodschap vervormd is), maar hij suggereert daarbij alsof er niets meer te verwachten is van technologische doorbraken en van (overheids)beleid. Voor de essentiële jaren mbt. klimaatverandering die voor de deur staan worden daarmee alvast 2 belangrijke (potentiële) hefbomen tot doorbraken als achterhaald geminimaliseerd.

Deze directeur, Iyad Abumoghli, wijst er op dat de diversiteit van religies ze verenigt  in 1 morele verantwoordelijkheid. En dat ze een enorme rol kunnen spelen bij het bereiken van de nodige gedragsverandering in onze productie- en consumptiepatronen. De hierboven reeds geciteerde organisatie, UNEP, is het milieuprogramma van de VN. Zij wijst er op dat op geloof gebaseerde organisaties 8 % van het bewoonde land op aarde, 5  % van de particuliere bossen en 10 % van de financiële instellingen controleren.

Religie als changemaker?

Nu is het inderdaad zo dat religieuzen van alle gezindte een verhoogde aandacht hebben voor klimaatverandering. Zo riepen de kerkleiders van 1,8 miljard gelovigen in de periode voor de klimaatconferentie in Glasgow (Cop26) voor het eerst samen om om het klimaat te redden. In Nederlands sloegen eerder religies samen met Milieudefensie ‘klimaatalarm’. De katholieke Paus Franciscus had ook al in zijn encycliek “Laudato Si” in 2015 een lans gebroken voor aandacht voor de toekomst van de planeet.

Het zijn niet alleen westerse godsdiensten die zich uitspreken. Zo hebben moslimleiders -ook in 2015- in een islamistische klimaatverklaring de olielanden opgeroepen om over te stappen naar een nul-emissiestrategie. Ook joodse leiders, de Dalia Lama als 1 van de boeddhistische leiders, … deden al uitspraken in die zin.

Tussen woord en daad bij de 3 monotheïstische godsdiensten

Maar zoals bij vele invloedrijke organisaties en bewegingen moet je afwegen of de spreuk “luister naar mijn woorden, maar kijk niet naar mijn daden” niet van toepassing is.

Christendom.

Zeker er zullen tal van particuliere gelovigen en ook een pak die een functie bekleden in de structuur hun stinkende best doen om hun leven in te richten naar de consequenties die de

klimaatverandering van hen vergt. Zo is er de werking van ECOKERK. Geldt dit echter ook voor de structuren en zij die de structuren vertegenwoordigen?

Daar blijkt het beeld ambivalent. Zo lijkt het er op dat bisschoppen elkaars opvattingen bestrijden. Met 3 dagen verschil lees je dat de Duitse Kerk haar eerste klimaatrapport presenteert , maar ook dat veel bisschoppen in de VS de ernst van de klimaatverandering ontkennen. Ook bij de kerkleider zie je stappen: zo zou Vaticaanstad een groene oase zijn binnen Rome en wordt het wagenpark van Vaticaanstad volledig elektrisch. Wat niet wegneemt dat het investeringsbeleid van het Vaticaan nog steeds zwaar onder vuur ligt. Zodat je je afvraagt of alle prioriteiten wel voldoende geijkt zijn en we niet gewoon in marketingpraatjes trappen.

De Protestantse Kerk welke niet zo hiërarchisch gestructureerd is en Rome niet erkent, kent het gegeven van rentmeesterschap al veel langer. Toch was er vorig jaar nog een noodkreet nodig om duurzaamheid echt op de prioriteitenlijst te krijgen.

Islam en Jodendom

Wat andere religieuze levensbeschouwingen betreft, zal ik mij er gemakkelijker van afmaken, wegens geen scholing in antropologie en geloofsleer. Ik moet dus gewoon aannemen dat in de basis van de Islam redelijk veel aansporingen zitten om duurzaam te leven. En dat actie ondernemen tegen klimaatverandering een islamitische verplichting is.  Uit persoonlijke ervaringen (op basis van partner en sommige van haar familierelaties) merk ik daar echter niet veel van.

Ook besef ik dat voor Joden klimaatproblematiek al eeuwen speelt. Wat zijn immers de Plagen van Egypte anders dan gevolgen van klimaatverstoringen? Hoewel zij er zelf de hand van JHWH in zagen, omdat de Farao niet toestond dat Israëlieten hun land verlieten. Met de focussen op kasjroet (lees: koosjer eten) leveren ze alvast een bijdrage leveren aan het tegengaan van de klimaatverandering. Een beetje vergelijkbaar (maar minder radicaal) dan de bijdragen van een vegetariër.

Boeddhisme, de niet-godsdienst

Staan we dan tot slot ook stil bij het Boeddhisme. Weliswaar een levensbeschouwelijke – en religieuze stroming, maar geen religie. Omdat deze leer geen goden vereert.

Hun meest prominente leider, de Dalai Lama promoot de stelling dat Boeddha een milieuactivist zou zijn. Omdat eerder een persoonlijke spiritualiteit wordt nagestreefd (o.m. via meditatie) zitten we hier vlug in een bottom-up carcan te denken. Een beetje als ‘als iedereen voor zijn stoep veegt is de straat schoon’. De vraag stelt zich dan of er  niets meer is dan het individuele dat moet aangepakt worden? Is er ook niets als “structureel” dat dan over het hoofd gezien wordt? Denk aan het beeld van de straat. Ze is inderdaad schoon als er volledige lintbebouwing is. Maar als er onbestemde  tussenruimtes zijn (of beter: gemeenschapsvoorzieningen, …), dan is die opvatting ontoereikend. Het ‘persoonlijke is politiek’  klinkt natuurlijk goed voor wie zich wenst te emanciperen. Maar zal de optelling van persoonlijke inspanningen ooit genoeg zijn om het tij te keren? Ik vrees van niet. Tenzij je net als bij sommige aanhangers van Transcendente Meditatie “gelooft” dat een grootschalige bewustzijnsverandering een soort tipping point kan zijn. Een moment dat de omslag naar een plotse algemene verandering in de maatschappij verwezenlijkt.

Ageren of profileren?

Dat zovele groeperingen zich als “onderscheidend” van de anderen willen inzetten in de strijd tegen klimaatverandering is op zich een rijkdom. Het zou nuancering kunnen aanbrengen. En het mobiliseert alvast meer mensen. Jongeren voor het klimaat, Grootouders voor het klimaat, …. waarom dan ook niet Religieuzen (of Gelovigen) voor het klimaat? Wat kan je daar tegen inbrengen? Mensen behoren nu eenmaal graag tot een groep van gelijkgezinden. Dit biedt hen een gevoel van veiligheid. En sterkt hen in hun eigen overtuigingen.

Maar het kan ook leiden tot het blijven hangen in vrijblijvendheid. Dit gebeurt wanneer er geen echte engagementen opgenomen worden mbt. de de problematiek waarrond men zich profileert. En daar wringt voor mij het schoentje. Al vele honderden jaren zijn religies, hun gedachtengoed en hun organisaties ordenend geweest. Maar is de armoede erdoor verdwenen? Is de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen er door vermindert? Was ze de promotor tot verkenning van het (wetenschappelijke) onbekende en dus tot vooruitgang? … . Ik ontken niet dat religies ook goede  zaken verwezenlijkten. Maar al te vaak was er collusie met machthebbers. En vertaalden ze wat onverdedigbaar was naar zij die dit niet mochten beseffen.

Is it all about Money, Power and Glory?

Hoort een dergelijk artikel in een blog over beleggen? Zijn hier linken of parallellen te trekken? Wellicht wel. Zo wordt de switch naar duurzaam – of waardengebonden beleggen door grote financiële instellingen wellicht vooral gemaakt omdat dit momenteel de wind in de zeilen heeft. Er is vraag naar bij beleggers en de overheid drijft hen geleidelijk in een fuik waar niet aan te ontsnappen is. Je kan je dan maar beter aanpassen en op die manier je financiële macht, je economische invloed behouden. Met het aplomb van zij die het weten en het geld hebben om het te verkondigen schuiven zij momenteel aan de dis. Kan je ze tegenhouden? Neen.

Het enige wat je kan doen is een kritische houding blijven aannemen en je stem laten horen. Zodat ze (hopelijk) ook echt opschuiven naar wat fundamenteel is en mee bakens verzetten. En met hun sirenenzang afkomstig uit hun marketingafdeling niet langer goedbedoelende investeerders en beleggers aan zich binden, terwijl hun producten nog op tal van aspecten onvoldoende scoren.

Waarmee ook niet gezegd is dat alle niet-religieuze mensen die zich inzetten tegen klimaatverandering het automatisch beter menen of  juister geïnformeerd zijn. Net zoals bescheiden financiële actoren ook nog veel boterhammen moeten eten vooraleer ze in hun aanbod en organisatie zijn waar ze uiteindelijk willen belanden.

 

 

.