De Europese regelgeving rond verzekeringsdistributie heeft een dwingend karakter. We moeten ze dan ook volgen. Nu er opnieuw een lawine van veranderingen op ons afkomt, zullen sommigen wellicht eerder spreken over ‘lijdzaam ondergaan’.

Per 01/01/2018 wordt de verordering rond PRIIPs van kracht. PRIIPs staat voor Packaged Retail and Insurance-based Investment Products. Kort door de bocht : een groot deel van de bancaire beleggingsproducten én het volledig beleggingsaanbod dat via verzekeraars aan niet-professionele klanten (particulieren) aangeboden wordt valt onder die nieuwe regelgeving.

2 dagen later komt ook MIFID II in voege. MIFID staat voor Markets in Financial Instruments Directive. Een verordening die geldig is voor de volledige Europese financiële markten.

En per 23/02/2018 (*) treedt dan de IDD in werking: IDD staat voor Insurance Distribution Directive.

Wat houden deze verordeningen in?Disclaimer: Wat volgt is voornamelijk overgenomen van informatie die de Nederlandse regelgever AFM (Autoriteit Financiële Markten) ter beschikking stelt. Onze Belgische regelgever FSMA geeft op moment van schrijven van dit artikel (15/08/2017) weinig info vrij op zijn website. Dit artikel beoogt dan ook geen volledigheid en stipt slechts enkele topics aan. De voorbeelden mbt. eigen werking zijn een concretisering van de impact die de richtlijnen zullen hebben als de Belgische regelgever niet grondig afwijkt van de doelstellingen, die neergeschreven zijn. Maar op amper 100 dagen van invoegetreding van de verordeningen tasten we hier nog in het duister.

Eid – het gestroomlijnde en wettelijk omschreven document met Essentiële Informatie

De PRIIP’s verordening heeft als doel om ter bescherming van de belegger de transparantie van beleggingsproducten te vergroten. Daarbij moeten uitgevers van dergelijke producten op een uniforme wijze qua vorm (3 pagina’s) en inhoud de essentiële informatie over de aard van hun product weergeven. Hiervoor wordt per product het Essentiële-Informatiedocument (Eid) ter beschikking gesteld. De klant zou hierdoor een beter inzicht moeten krijgen in de risico’s, de kosten en het beoogd rendement. Dat helpt deze idealiter bij de vergelijking tussen de verschillende aangeboden producten.

 Passend advies en aanbeveling van beleggingen die geschikt zijn voor de individuele klant.

Er moet hierbij komaf gemaakt worden met het sturen van de klant in de richting die de verkoper of diens instelling zelf aanbelangt. Een “Belegging van de Maand” bijv., die bij iedereen door de strot geduwd wordt, kan in principe niet meer. Er dient uitgegaan te worden van de noden én behoeftes van de klant. Waarbij de verkoper steeds moet kunnen aantonen waarom diens specifiek beleggingsvoorstel of de totale portfolio passend is voor de specifieke klant. Meer nog: er wordt verwacht dat men diens portfolio doorlopend blijft opvolgen om te zien of hij gedurende de looptijd ook passend blijft.

Loskoppeling van research en betaling.

Er dient transparantie te zijn over wat er besteed wordt aan studie en onderzoek en hoe die kosten betaald worden. Hetzij door de belegger, hetzij door de instelling/tussenpersoon zelf.

Een toepassing in eigen huis:

De kost voor opvolging en onderzoek in onze werking rond Ethisch Beleggen dient geschat te worden op € 10.000 op jaarbasis. Deze is als volgt berekend:

Personeelskosten: 20 werkdagen/ jaar of € 3.877,5 (bron: Brutoloon zaakvoerder 2017)

* Jaarlijkse volledige aanpassing van overzicht beleggingsaanbod + opmaken van 24 modelportefeuilles : 2 werkdagen

* Maandelijkse aanpassing van de NIW en rendementen van alle opgevolgde fondsen en van de modelportefeuilles: 6 werkdagen (12 x 0,5 dag)

* Gemiddeld 1 dag per maand besteed aan doornemen van rapporten, volgen van specifieke informatievergaderingen van aanbieders, regelgevers,….: 12 werkdagen

* Gemiddeld 1 dag per maand voor updaten van internetblog ethischbeleggen.com : 12 werkdagen

Werkingskosten kantoor: 20/288 van de jaarlijkse kantoorkost (abonnementen, telecom, onderhoud, informatica, mobiliteit, ….) of € 5.555,55 (bron: schatting op € 80.000/ jaar)

Winstmarge: 6 %. = om te blijven investeren en om een tegenslag te kunnen opvangen moet er in principe winst op de activiteit zitten.

Om een kost van € 10.000 te kunnen verdienen op een aan de klant gevraagde instapkost van 1,9 % moet jaarlijks een productie zijn van € 526.316 (maandelijks: € 43.860). Wordt deze verkoop niet gehaald dan wordt het saldo door de adviseur gedragen.

Onderscheid tussen volledig onafhankelijk advies én afhankelijk advies.

De regelgeving legt op dat iemand volledig onafhankelijk is als hij alleen werkt op basis van honorarium: de klant betaalt apart voor het advies op basis van factuur. Te vergelijken met erelonen van advocaten. De volledig afhankelijke adviseur krijgt geen enkele vergoeding meer van de uitgever van de producten (de verzekeringsmaatschappij).

De afhankelijke adviseur kan nog steeds commissies ontvangen van de verzekeraar wiens producten hij verkoopt. Diens klant dient hem geen honorarium te betalen. Hij dient echter aan te tonen hoe de belegger voordeel haalt uit de producten die hij aanbeveelt en hoe deze beleggingsoplossingen hem helpen om zijn doelstellingen te bereiken.

De doelstelling om onafhankelijk advies los te koppelen van vergoeding op basis van commissielonen is er gekomen omdat men wil verhinderen dat een bemiddelaar zijn eigen profijt verkiest bovenop het belang van de klant. Als hij op product A € 50 verdient , maar hij kan op product B € 1000 verdienen, dan zou hij zijn eigenbelang kunnen laten primeren op het belang van de klant. Extreem karikaturaal, maar wel duidelijk.

Ethisch Beleggen kiest ervoor om zich als afhankelijk adviseur te omschrijven. Reden hiervoor is dat marktstudies in het buitenland aantoonden dat de gemiddelde klant niet rijp is voor betalen voor beleggingsadvies (vb. n.a.v. invoeren algemeen provisieverbod in Nederland sinds 2015). Die bereidheid was er globaal gezien alleen bij professionele beleggers (hoog te beleggen vermogen). Meer zelfs. diezelfde studies hebben aangetoond dat particulieren die geconfronteerd worden met te betalen advies eerder geneigd zijn om dan helemaal geen advies meer in te roepen en hun beleggingen op eigen houtje oriënteren naar aanbieders die erg lage kosten aanrekenen. Denk aan direct brokers genre Binck Bank, die werken volgens het principe van execution only….

Ethisch Beleggen is ervan overtuigd dat afhankelijk advies ook kan met respecteren en prioritair stellen van het belang van de klant. Sinds 2012 werkt Ethisch Beleggen immers met een waaier van modelportefeuilles, die jaarlijks bijgestuurd worden op basis van objectieve parameters (rendement uit het verleden, duurzaamheidsrating van het fonds, volatiliteit, performance tov. benchmarkt, ….). Door de permanente bijsturing en de ruime waaier van modelportefeuilles (welke in gesprek met klant ook nog verder gefinetuned kunnen worden) lijkt het voldoende duidelijk dat de werking kiest voor beleggingen aangepast aan profiel van klant en niet aan belang van tussenpersoon.

Een vergelijking met de modewereld.

Ethisch Beleggen wil zich profileren als een personal shopper voor wie met zijn geld rendement wil opbouwen daarbij rekening houdend met extra financiële criteria als ethiek en duurzaamheid. Een personal shopper dient zijn markt te kennen, dient de evolutie van de producten te kennen, dient zijn klant te kennen en moet het aanbod personaliseren. Dat vergt inzet en kan derhalve niet gratis zijn. Niet iedereen heeft behoefte aan een personal shopper. Sommigen kopen liever zelf op internetfora als Zalando, Hunkemöller, Scapino,…. Als je weet wat je wil én de garantie hebt dat je gratis kan terugsturen als iets je niet past & als je daarenboven maar enkele 10-tallen euro’s te besteden hebt, dan kan je als fashionista je broek niet scheuren aan dergelijke rechtstreekse verkoop.

Beleggingen kan men echter na aankoop niet kosteloos terugsturen, gaan vaker over meer kapitaal dan wat je aan een kleedje of schoenen besteed. En daarenboven zijn de meeste particuliere klanten relatief onbekend met de mogelijkheden en gevaren van beleggen. Als je dan louter om op kosten te besparen besluit om het op eigen houtje te proberen, is de kans groot dat wat je koopt je niet zit als gegoten. We denken dus dat een begeleiding hier wel op zijn plaats is.

Kostentransparantie bij beleggingsproducten.

Ter verduidelijking van de kosten verbonden aan een product, zullen deze moeten uitgesplitst worden in 4 aparte onderdelen:

1. Doorlopende kosten verbonden aan het fonds (vb. om lonen van fondsbeheerders te betalen)
2. Eenmalige kosten zoals instap- of uitstapkosten
3. Voorwaardelijke kosten zoals extra verloning van de fondsbeheerders zo zij een vooraf bepaald doel bereiken (performance fee)
4. Transactiekosten verbonden aan het product (vb. uitstappen uit aandeel X en instappen in aandeel Y)

Level Playing Field

De goede bedoelingen achter de regelgeving kunnen niet genoeg toegejuicht worden. Producten die in de markt gezet werden ter eer van de financiële instelling en absoluut geen meerwaarde hadden voor de klant, financiële instellingen en tussenpersonen die eerder uitgingen van de persoonlijke verdiensten op een product dan van de intrinsieke waarde ervan voor de klant, producten die totaal niet geschikt waren voor een bepaald type klant en er toch aan verkocht werden, ….. het zijn realiteiten die zich in het verleden voordeden. De nieuwe regelgeving wil daar terecht paal en perk aan stellen.

Ze wil tevens de klant de wapens in de hand geven om producten beter met elkaar te kunnen vergelijken. Weg met de kakafonie van voorstellingswijzes. Top!

Of er uiteindelijk een gelijk level playing field geschapen wordt, zal de praktijk moeten uitwijzen. Dit gelijk speelveld creëren onder alle betrokken marktpartijen is het uitdrukkelijk doel van de IDD-richtlijn.

Slotbedenkingen:

1. Wat we wel zien is een hyperreglementering voor PRIIP’s, maar een afwezigheid van reglementering voor niet-gestructureerde producten.
   

   Een klant die rechtstreeks een aandeel of een obligatie koopt wordt nu minder beschermd dan een klant die een gestructureerd product koopt waarin bijv. 10 aandelen of 10 obligaties opgenomen zijn. Nochtans is 1 van de basisregels bij beleggen voldoende spreiden.

   Zal men door de strenge reglementering uiteindelijk de klant niet duwen in te richting van minder spreiding en dus hoger risico (vb. zelf aandelen kopen)?

2. Zal de klant geattendeerd op de kosten nu niet eerder zijn keuze laten bepalen door kosten te ontwijken (internetbeleggen via directe brokers,….) en is dit globaal gezien een goede strategie?
   

   We hebben o.m. in de voorbije decennia duidelijk gezien hoe particulieren (groot en klein) hun beleggingen organiseerden rond het zo weinig als mogelijk betalen van taksen en belastingen en niet op basis van een analyse van wat echt geschikt voor hen was? Herhaalt dit zich nu rond kostengevoeligheid?

    

3. Zullen grote financiële instellingen nu niet automatisch bevoordeeld zijn (marginale kost daalt bij hogere omzet) en kleintjes uit de markt duwen? Zeker voor een algemeen beleggingsaanbod kan dit gevreesd worden. Of dit ook in niche-aanbiedingen zoals Ethisch Beleggen het geval zal zijn? Wait and see. Maar verschraling werpt al zijn schaduw vooruit.
4. Regelgeving tot slot heeft in het verleden steeds de nadruk willen leggen op voorzichtigheid en vermijden van risico. Dit heeft er echter toe geleid dat men systemen is gaan uitwerken die alleen rekening hielden met de kennis en ervaring van de persoon uit het verleden en geen ruimte liet aan tussenpersonen om de klant uit zijn verleden te halen en te confronteren met zijn te verwachten, gewenste toekomst.  De meeste klanten (3 op 4 bij BNP Paribas Fortis in studie van enkele jaren geleden) kregen bijv. een defensief profiel aangemeten. Daarmee kochten ze producten die hen nu al jaren op rij op korte termijn geen grote risico’s gaven, maar ook erg weinig rendement brachten. Nergens wordt nog rekening gehouden met de noden en behoeftes op lange termijn. Door risico’s op korte termijn te elimineren, is het perfect mogelijk dat deze zich juist op lange termijn in alle duidelijkheid zullen manifesteren. Heeft u op datum van uw pensioen genoeg kunnen bijeen sparen voor een zorgeloze oude dag als u uw geld via spaarrekeningen liet aangroeien?

Een vergelijking uit de fysieke wereld: om niet de risico’s verbonden aan een vliegtuigcrash te moeten lopen, adviseert men om vooral te wandelen en te fietsen. Nu kan er bij wandelen en fietsen ook van alles misgaan (door omgevingsfacturen). Maar wie zich als doel stelt om ooit op vakantie te gaan naar de VS, die zal er niet komen te voet of per fiets. Die moet op zijn minst de boot en beter nog het vliegtuig nemen. Hem daar op voorbereiden en desnoods een cursus vliegangstbeheersing laten volgen lijkt me een betere insteek om hem naar zijn doel te begeleiden dan hem te blijven motiveren om zich toch maar vooral niet een vliegtuig op te stappen.

(*) invoering van betrokken regelgeving werd uiteindelijk uitgesteld tot 01/10/2018.