Neen, we gaan het hier niet hebben over jeugdpuistjes en hoe ze te bestrijden.

Ditmaal gaat onze bijdrage over ETFs (Exchange Traded Funds) of ook wel Trackers genoemd. En we laten ook al dadelijk in onze kaarten kijken: we moeten ze niet.

Maar ze zijn er en ze zullen er blijven. En net als bij de jeugdpuistjes zullen ze nog wel even groeien. Onze antipathie zal daar niets aan verhelpen. We sissen alleen TANSTAAFL om ze op afstand te houden.  ETFs zijn een beetje te vergelijken met witte producten, de huismerken van de warenhuizen. Producten, die een kopie zijn van bestaande producten en die goedkoper in de markt gezet worden.

Niets dan voordelen zou een consument dan ook kunnen denken.  En als de kwaliteit van het product niet (veel) slechter is dan het duurdere merkproduct of zelfs beter – want dat bestaat ook –  waarom dan meer betalen dan nodig? Op die filosofie zijn discounters als ALDI en LIDL toch groot geworden of niet?

We leven inderdaad in een maatschappij waarbij het consumentisme hoogtij viert. We willen met zijn allen steeds minder betalen voor producten en we schakelen op die manier onder meer tussenschakels uit (denk aan verdwijning van buurtwinkels). We surfen op het internet en knippen kortingsbonnen tot we de scherpste prijs vinden.

Waar we niet steeds bij stilstaan is dat de scherpste prijs vaak ingekocht wordt ten koste van slechte arbeidsvoorwaarden (in het Westen, maar meer nog in de supply chain – de toevoerketen – vooraleer het product bij ons in de winkel ligt) of milieuvervuiling. Voor de ellende achter die scherpe prijs zijn we blind.

De tendens om steeds scherper op de snee te werken en op kosten te besparen is ook al enkele jaren in de financiële sector doorgedrongen. Denk aan de gevoeligheid rond bankkosten en het succes dat Argenta, Record Bank en anderen hebben met het aanbieden van gratis zichtrekeningen en gratis bankkaarten. Het is een klantenlokker, waarbij men hoopt dat er na verwerving van de klant ook aan cross selling kan gedaan worden.

Denk ook aan de onthutsende woekerpolis – affaire in Nederland, waar bleek dat jarenlang wel erg hoge kosten verborgen zaten in de verkoop van beleggingsverzekeringen.

Dus ja, er is in het verleden (en ook vandaag is dit nog niet volledig uitgeroeid) wel eens -veel- te veel betaald voor een financiel product. En ja, gelukkig is daar gevoeligheid voor. Maar er dient toch opgepast te worden dat de slinger niet al te veel naar de andere kant doorslaat. We zien dit reeds in het bankwezen, waar méér en méér verrichtingen door de klant zelf moeten uitgevoerd worden. En waar bepaalde producten uit het aanbod verdwijnen omdat ze toch maar een beperkt publiek aanspreken. Of omdat de kostprijs om het op de markt te houden niet meer verantwoord gevonden wordt wegens de lage marges waarmee men werkt.

ETF’s passen in feite in dit verhaal. De eerste verschenen zowat 20 jaar geleden op het toneel. Ondertussen bestaan ze in honderdvoud. In essentie zijn het producten, die proberen om de evolutie van bepaalde indexen te kopiëren. Veel beleggingsfondsen doen dit zelf ook en rekenen daar kosten (instap- en beheerskosten) voor aan.

Omdat nogal wat van deze beleggingsfondsen uiteindelijk zelfs niet beter en vaak zelfs slechter dan de beoogde indexen presteren, zijn ook hier de kosten komen bovendrijven. De filosofie was: als die dikbetaalde fondsenbeheerders het niet béter of zelfs slechter doen dan hun benchmarkt, waarom zouden we die dan betalen? Buiten ermee! We zullen zelf pakketjes maken die de samenstelling van de index volgt. Als we alle (laten we nuanceren: veel) onderzoek hierrond overboord kunnen gooien, dan zullen we alvast veel goedkoper uitkomen. En kosten gespaard is alvast winst vergaard!

De logica van dit alles kan moeilijk ontkend worden. Kosten reduceren is immers 1 van de basisregels op weg naar winstmaximalisatie.

Waarom hebben we dan toch voorbehoud voor ETF’s en omschrijven we ze met de negatieve term “mee-eters”? Zijn we misschien bang dat de ontwikkeling van ETF de bloei van ons advieswerk in de weg staat?

Neen. We missen in de ETF’s het engagement dat nodig is om stappen vooruit te zetten in de wereld van het duurzaam beleggen. De materie is al niet evident (wat is duurzaam? hoe dit te meten? hoe kan je de gewichten van niet-gelijke sectoren (vb. textielindustrie en financiële sector) tegen elkaar afpunten?, ….). En ze is aan evolutie onderhevig – opvattingen over wat al dan niet duurzaam is of prioriteit moet krijgen wijzigen in de tijd -. Dit opvolgen en integreren in je werking kost sowieso al geld.

Maar minstens zo belangrijk is dat het engagement om hier mee bezig te zijn, zich ook vertaalt in betrokkenheid naar de bedrijven, die in een ethische portefeuille zitten. Zo zijn fondsbeheerders van duurzame beleggingsfondsen – als ze goed werk leveren tenminste – ook on speaking terms met bedrijfsleiders en management van de opgevolgde ondernemingen. Bedrijfsbezoeken en deelname aan algemene vergaderingen behoren tot de opdracht. Daar kunnen kritische vragen gesteld worden, kan actie gevoerd worden om bepaalde veranderingen te bepleiten of kan positief meegedacht worden over nieuwe ontwikkelingen. Dat dit ook werk is en dat dit daarom  geld kost, lijkt me duidelijk.

Simpelweg duurzame indexen, zoals DJ Sustainability Europe of DJ Global Sustainability kopïeren en dit dan als een financiëel product aanbieden kan in mijn opvatting niet anders dan kannibalisme veroorzaken bij die fondsen, die wel inhoudelijke bijdragen leveren en de alertheid mbt. duurzaamheid en ethisch gedrag in stand houden.

Daarom  stellen we dat zeker in de sector van ethisch beleggen  er “no such thing is as a free lunch“. Als een klant ethisch wil beleggen, maar daar geen kosten voor wenst te betalen, dan ondergraaft die op de lange termijn zijn eigen doelstellingen. Op korte termijn zal hij inderdaad wel een goede financiële zaak gedaan hebben. Zo heeft de tracker iShares DJ Europe SustainabilityScreened  in 2012 een rendement behaald van  21,22 % en de tracker iShares DJ Global SustainabilityScreened strande op 12,06 %.  Beide producten zijn nog maar zeer recent in de markt gezet (eind februari 2012). Maar we vrezen dat wie daar in investeert parasiteert op het vele studie- en actiewerk dat in de sector gebeurt. Om die reden zijn we dergelijke fondsen hier niet gunstig gezind.

Met andere woorden: bij Ethisch Beleggen streven we geen (persoonlijke) winstmaximalisatie na, maar gaan we voor win-win-verhoudingen. Profit ja, maar ook people en planet.

Dit alles neemt niet weg dat fondsen effectief hun kosten onder controle moeten houden en er liefst op een transparante manier over zouden moeten communiceren. Op dit vlak zijn er trouwens ook bedenkingen te maken bij de verzekeraars, die bij Tak 23 extra beheerskosten rekenen -bovenop die van de onderliggende fondsen- en waarvan de meerwaarde niet echt duidelijk is.

Het is algemeen geweten: mee-eters gedijen het best op een vette huid. Bestrijding ervan vergt dus ook aanpassingen in de persoonlijke hygiëne. Fondsbeheerders en financiële instellingen hebben hier nog een weg te gaan.