We beleven religieuze hoogdagen. Voor katholieken is er op 15/08 OLV-Hemelvaart en voor moslims nadert het einde van de Ramadan met het tradionele Suikerfeest . Kan religie in 2012 nog een inspiratiebron zijn voor ethisch beleggen? 

Als atheïst lijkt het mij wereldvreemd om je (beleggings)gedrag te ijken aan een leer, gebaseerd op een boek dat in 1 van haar eerste verhalen de uitdrijving uit het Aards Paradijs schetst en daarbij een rol weglegt voor een sprekende slang. “Kom, kom, wie gelooft nu zoiets?” ben ik dan geneigd om te denken. Hoewel ik recent -bijna als Saulus- van mijn paard gebliksemd ben, toen mijn vriendin in een boetiek een handtas van slangenleer zag , die haar precies ook aansprak met sissende stem “koop mij, koop mij!.”. 😉

In de Bijbel zijn er diverse plaatsen waarin sprake is van handel en geld. Zo is er de passage waarin de jonge Jezus de handelaars uit de tempel verdrijft. Er is ook een verhaal waarin opgeroepen wordt om zich niet te bekommeren om aardse goederen. Kijk naar de vogels en de bloemen, die zich niet bekommeren om wereldlijke zaken & toch door God getooid worden met de mooiste kleuren.

Maar vooral Parabel van de talenten, is een verhaal waarmee ganse generaties in  vlaamse katholieke scholen gewezen werden op de plicht om hun verantwoordelijkheid te nemen. Hoewel het woord Talent meer en meer gebruikt wordt in de betekenis van bekwaamheid, begaafheid -of geassocieerd wordt met TV-shows– duidde het oorspronkelijk op een geldwaarde. De parabel kan dan ook perfect gelezen worden als een religieuze suggestie om uw “geld” niet zomaar in een kous te stoppen of op een sluimerende spaarrekening bij uw bank te zetten, maar om er actief mee te werken tot verbetering van de samenleving. In die zin betreft het bij strikte interpretatie zelfs een investeringsverplichting.

Volgens de krant De Tijd (in haar editie van 04/08/2012) zou een recent gelanceerd katholiek belegginsfonds Global Catholic Ethical Balanced Fund van JP Morgan reeds na enkele maanden stopgezet zijn wegens gebrek aan succes. Nochtans betekent dit niet dat religieus beleggen in de VS uit de mode is. Niet voor niets wordt het zuiden van de VS omschreven als de Bible Belt . Het eveneens katholieke Ave Maria Catholic Values Fund doet het volgens dezelfde krant immers erg goed de laatste jaren. Het beleggen op basis van ethische waarden werd bij wijze van spreken in de VS uitgevonden door de hier vooral van hun ontbijtgranen bekende Quakers. Je investeringsbeleid afstemmen op de katholieke leer blijft echter vaak hangen in het -voor niet katholieken eerder als benepen ervaren- mijden van anticonceptie- of alcoholbedrijven.  

Er is momenteel al enkele jaren ook een revival bezig van islamitisch bankieren. Islamitisch bankieren kende sinds de jaren 70 van de vorige eeuw een gestage groei. Ook in het Westen. Bankieren volgens de regels van de Sharia kent echter problemen om volop door te breken, omdat de islam geen vast leergezag kent. De precieze regels kunnen dan ook van streek tot streek verschillen. Dit gebrek aan standardisatie maakt het moeilijk om een nieuwe bankwereld op te bouwen.

Maar het is wel verfrissend om zich eens een wereld voor te stellen zonder rente. In Arabië spreekt men van riba. Het is merkwaardig dat dit woord zowel de betekenis heeft van rente als van “woeker” . Hij die dus een rente vraagt, is een woekeraar. Wie de rentetarieven kent om in het rood te gaan op belgische zichtrekeningen, zal zijn eigen bank wellicht al eens kwaad naar het hoofd geslingerd hebben dat ze woekeraars zijn. Nederlanders, die zich de voorbije jaren realiseerden dat hun beleggingsverzekeringen met loodzware kosten ten gunste van  tussenpersonen en verzekeraars volgepropt waren, hebben hier zelfs het woord woekerpolis voor bedacht.

Binnen Islamitisch bankieren is het ook verboden om te handelen in financiële risico’s omdat dit als een vorm van het -ook al verboden – gokken gezien wordt. Tja, dan hadden we de financiële crisis sinds 2007 in feite ook aan ons kunnen laten voorbij gaan, gezien de CDO’s en andere constructies binnen het concept van islamitisch bankieren niet mogelijk zouden geweest zijn.

Verder valt op dat binnen islamitisch bankieren ook niet mag geïnvesteerd worden in verboden zaken als casino’s, varkensvlees, alcohol, pornografie, wapenindustrie, ... .

Dus ja, religie kan een inspiratiebron zijn voor ethisch beleggen. Maar het valt wel op dat zowel de katholieke als de islamistische inspiratie sterk steunt op negativiteit. Het gestrenge “Gij zult niet …” dat verbiedt én straft wie verboden overtreedt. 

In mijn eigen opvatting over ethisch beleggen moet er veel meer plaats zijn voor positieve oriëntatie. Onze investeringen moeten –naast rendement, remember de parabel van de talenten – in de eerste plaats een verbetering zijn voor de situatie van mens en planeet. De befaamde  3 P’s : People, Planet en Prosperity.  Het begrip Rentmeesterschap zoals het in de Nederlandse politiek, onder meer door de CDA, gebruikt wordt om aan te geven dat de huidige generatie de wereld slechts in beheer heeft en die wereld in goede staat moet doorgeven aan de volgende generaties begrenst m.i. erg goed het kader. Hierbuiten kan niet getreden worden bij maatschappelijk verantwoord investeren.