Steeds meer mensen vinden het belangrijk dat hun beleggingen geen – (of zo weinig mogelijk -) schade toebrengen aan mens en milieu. Er is vraag naar ESG-beleggingen, ethische beleggingen, duurzame beleggingen, … of hoe je het ook wil noemen.

Gelukkig is er ook steeds meer en meer aanbod. Maar een gestegen aanbod leidt tot nieuwe problemen. Hoe uit dit alles de juiste keuzes te maken? Zijn de aanspraken van alle uitgevers van die beleggingen wel correct? Of worden we bij de neus genomen waar we bij staan?  Wantrouwen weerhoudt ook een pak mensen om uiteindelijk de stap te zetten naar integratie van niet-financiële elementen in hun beleggingskeuzes.

Wie te geloven?: fondsbeheerders, activisten, belangenorganisaties, overheden …

Zeker je kan terecht bij de uitgevers van de beleggingen. Maar je weet dan ook dat je langs de afdeling marketing passeert. Verkopers zetten graag de sterke punten van hun product in de kijker. En ze moffelen even graag de zwakke punten onder de mat. Je krijgt dan een variatie op de ooit populaire TV-reclame “Wij van WC-eend adviseren WC-eend” voorgeschoteld.

Er zijn activisten die zich op de financiële sector toespitsen en regelmatig inhakken op bepaalde financiële instellingen. Denk aan FairFin, Réseau Financité, … maar deze zijn ondertussen ook gelieerd aan 1 specifieke instelling, waardoor ook daar de kans bestaat dat objectiviteit moet gaan wijken voor belangenbehartiging. In de recente update van de bankwijzer is daar gelukkig nog geen spoor van te vinden.

Er zijn sectorinitiatieven zoals Towards Sustainability opgezet door de bankenkoepel Febelfin en gelijkaardige initiatieven uit het buitenland. Alvast bij de Belgische pedant blijkt de screening niet superstreng te zijn.

Er zijn pogingen vanuit de overheid om het kaf van het koren te scheiden. Denk aan de SFDR-opdeling voor fondsen.

… of financiële raters?

Er zijn echter ook diverse financiële raters, die hun eigen visie op de markt hebben en die graag tegen betaling ter beschikking stellen. Dat dergelijke raters zich ook stevig kunnen vergissen leerden we uit de financiële crisis in 2008. Meerdere banken die door hen als erg stevig gequoteerd stonden bleken reuzen op lemen voeten, die uiteindelijk onderuit gingen. Sommigen definitief, anderen werden slechts gered door massaal overheidsingrijpen. Ondanks de kosten daaraan verbond doen vermogensbeheerders, institutionele instellingen, … toch vaak beroep op hun deskundigheid. Voor particuliere beleggers bleef die info tot voor enkele jaren niet beschikbaar.

Raters maken geleidelijk hun informatie ook voor particulieren (gedeeltelijk) toegankelijk.

Daar komt nu geleidelijk wat verandering in. Meer en meer zie je dat dit een freemium-markt wordt. Je kan de basisinformatie mits wat zoeken en plakken uit hun sites halen. Wil je beter gestructureerde info of dieper graven, dan kan dat tegen betaling. Vergelijk het met het Spotify-model: gratis muziek ter beschikking stellen met enkele beperkingen om de echte liefhebber te lokken. In de hoop dat hij later tot een abonnement te verleiden is, waarin hij zonder reclame of beperkingen ongestoord van zijn specifieke voorkeuren kan genieten.

Aan dit freemium-rijtje, waar onder meer Morningstar en MSCI ESG Rating (sinds eind 2019) al actief zijn, is nu ook ISS Corporate Solutions toegetreden. Sinds begin maart hebben die een ESG-portaal opengesteld. Hierdoor zijn nu wegingen van ongeveer 6.100 bedrijven en 30.000 fondsen beschikbaar. Later zal dit uitgebreid worden.

Waarom doen ze dit?

De echte redenen achter dit stelselmatig beginnen vrijgeven van hun gegevens worden niet bekend gemaakt. In promopraatjes klinkt het dat ze de wereld van het duurzaam beleggen een verdere stimulans willen geven. Maar meestal zijn commerciële instellingen niet zomaar vrijgevig.

• Wellicht hopen ze dat ze (opnieuw vergelijkbaar met Spotify) hun naam vestigen in een nieuwe markt waar op termijn het ABBA-anthem “The Winner Takes It All” geldt.
• Mogelijks vrezen ze ook aan impact in te boeten eens de EU-taxonomie volledig uitgerold is. Omdat tot heden alleen de E van ESG er uitgewerkt is, hebben ze dus nog wat tijd om zich te profileren.
• Verder kan het ook zijn dat ze beseffen dat ESG niet langer een markt van institutionele beleggers is, maar dat meer en meer particulieren hun beleggingen op basis van duurzaamheid oriënteren en dat deze ook nood hebben aan informatie. Bij Morningstar is al die vrijgevigheid al gekoppeld aan product placement. Regelmatig krijg je reclame van een (ander) fonds(beheerder) gepresenteerd als je informatie over een specifiek fonds opzoekt. Dus gratis voor consument wil hier niet zeggen dat er geen verdienmodel achter zit.

Geen eenduidigheid in standpunten.

Het is geweten dat er momenteel geen standaardisatie is in de manier waarbij financiële raters de ESG-aanspraken van bedrijven en fondsen evalueren. Wie bij rater A soms goed scoort, kan bij rater B beschouwd worden als een achterblijver. Er kan immers maar getest worden op criteria die men weerhouden heeft. Die criteria kunnen op hun beurt ook anders geïnterpreteerd worden. Of een ander gewicht krijgen.

Dat maakt het voor de particulier (maar evengoed voor de institutioneel) behoorlijk verwarrend. Als je je waarden en normen maar uit 1 bron (vb. de Bijbel) haalt is alles eenvoudig. Neem je er ook andere bronnen ( vb. de Koran, Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, …) bij, dan stoot je al vlug op tegenstrijdigheden. Wie moet je dan geloven? Welke visie krijgt prioriteit?, …

De verwarring die dit veroorzaakt is niet prettig. Maar is een fase waar men door moet, wil men zich genuanceerd ontwikkelen. Om die reden is het ter beschikking komen van de ISS ESG Getaway als een verrijking te beschouwen.

• Er is uiteraard overlapping met de gegevens die je bvb. reeds bij Morningstar en/of MSCI ESG Rating aantreft. Zo zijn er vergelijkbare evaluatiesystemen, die daarom niet steeds dezelfde resultaten opleveren, rond algemene quotering van het fonds (de globes bij Morningstar en de AAA tot CCC-quotering bij MSCI ESG Rating worden bij ISS sterren), allen hebben een beoordeling rond CO2-exposure, … ).
• Specifiek interessant is dat ISS een kwaliteitsscore uitbrengt rond bestuurlijke deugdelijkheid ( de G uit ESG). Bij MSCI vind je bvb. wel vlug of een fonds betrokken is in controverses of niet, maar hier vind je dus een globale evaluatie. Ook is er een aparte score rond de impact van het fonds mbt. SDG’s. Iets wat bij de andere raters ontbreekt.

Integratie in onze werking?

Bij ethisch beleggen zullen we ons beraden hoe we deze bijkomende bron kunnen integreren in onze objectiveringsscore. Want ook onze inventarisatie en evaluatie van een fonds is “a work in progress”. We hebben uiteraard ook geen patent op “De Waarheid” (*).

Als steekproef hebben we de ISS-insteek eens toegepast op de 10-fondsen die bij ons de hoogste score behaalden. Daarbij doken toch enkele markante resultaten op.

Van de 10 was er 1 fonds dat niet gescreend was door ISS.

• Het fonds dat bij ons op plaats 10 staat, werd door ISS algemeen als ondermaats gezien
• Het fonds dat bij ons op plaats 3 staat, kreeg er slechts een gemiddelde score
• Fondsen 2, 5, 7 bengelen in vergelijking met hun soortgenoten bij ISS onder het gemiddelde
• Fondsen 1, 4, 8 stonden dan weer bij ISS in de 20 % beste fondsen in vergelijking met soortgenoten
• Fonds 8 scoorde op vlak van impact op de SDG’s zelfs negatief. De impact van de andere fondsen wordt ook eerder als bescheiden ingeschat
• Fondsen 2, 5, 6, 8 scoren laag mbt. hun beleid rond bestuurlijke deugdzaamheid

Dit alles maakt duidelijk dat er nog werk aan de winkel is. Extra input kan onze kijk verfijnen én onze huidige manier van evalueren bijsturen. Daarom heten we de ISS ESG Gateway van harte welkom.

Financiële criteria blijven een rol spelen natuurlijk.

Ter relativering kunnen we opmerken dat we in onze evaluatie ook een groot gewicht aan rendabiliteitselementen van een fonds meenemen. De ISS-quotering houdt daar geen rekening mee. Wij gaan er echter van uit (en zijn niet van plan dat op te geven) dat zowel “rendabiliteit” als “duurzaamheid” moeten gewogen worden bij ethisch beleggen. We beseffen dat we niemand een plezier doen door hem (m/v/x) te laten kiezen voor een fonds dat op verlies van centen uitdraait. Zelf niemand die ethiek en duurzaamheid hoog in het vaandel voert.

————————————————————————————————————————————————————————————–

(*) De Waarheid is de letterlijke vertaling van Pravda. Jarenlang de officiële Sovjetkrant. De geschiedenis leert ons dat die waarheid vaak erg subjectief ingekleurd werd. Ook momenteel heeft het regime nood aan censuur om haar eigen waarheid te kunnen opleggen aan haar bevolking.