De Great Green Investment Investigation publiceerde per 29/11 de resultaten van haar onderzoek. Journalisten uit 9 verschillende landen werkten er aan mee. De resultaten zijn redelijk ontluisterend. Zo worden er in quasi de helft van de dondergroene beleggingsfondsen investeringen in luchtvaart of fossiele brandstoffen gevonden. Soms zelfs in bedrijven die (gedeeltelijk) nog actief zijn rond steenkool.

Donkergroen of donkerfout?

Het onderzoek richtte zich op beleggingsfondsen die zichzelf onder de SFDR-regelgeving klasseerden onder de best mogelijke categorie (artikel 9). Fondsen met duidelijke duurzaamheidsdoelstellingen, fondsen die concrete impact beogen.

Foei! Zelfs de beste van de klas blijven blijkbaar aan greenwashing doen. Je zou voor minder je geloof in duurzaam beleggen verliezen.

Ook bij Ethisch Beleggen?

In het artikel dat in De Tijd verscheen, worden 5 concrete voorbeelden gegeven. 4 ervan zijn fondsen die wij met Ethisch Beleggen ook (kunnen) verdelen. Het Mirova Global Sustainable Equityfonds behoort daar niet bij. Dit fonds komt er nog het best vanaf. Slechts 1 investering (voor 2,5 % van de totale portefeuille) is daar vervuilend.

De andere 4 fondsen volgen wij wel op. Zijn/waren wij ons bewust van het feit dat zij ook nog een gedeelte van hun geld in vervuilende industrie spenderen? Het antwoord is “Ja”. En “Neen”.

We wisten het niet.

“Neen” in die zin dat we uit het onderzoek leren dat

• BlackRock Global Funds Sustainable Energy in 4 bedrijven investeert voor een marktwaarde van € 1.101 miljoen. Deze 4 bedrijven maken 18,5 % uit van het totaal belegde kapitaal
• Pictet Clean Energy eveneens in 4 concrete bedrijven investeert voor een marktwaarde van € 503 miljoen. Of 12,3 % van het belegde kapitaal
•  Nordea Global Climate & Environment in 1 vervuilend bedrijf investeert voor een waarde van€ 277 miljoen. Zijnde 3 % van het belegde kapitaal
• Pictet Global Megatrend Selection investeert in 5 vervuilende bedrijven voor een waarde van € 118 miljoen. Dit maakt 1,1 % uit van het belegde kapitaal

In onze benadering van de markt hebben we niet de tijd, noch de data om gedetailleerd elke onderneming waarin een fonds investeert te rubriceren en daarna te analyseren. Dus sommige ‘stront aan de knikker’ ruiken we niet.

We wisten het wel.

“Ja”.  Omdat we verschillende bronnen gebruiken in onze beoordelingsmethode.

Sinds begin 2021 is daar ook de CO2-bijdrage zoals opgenomen in de cijfers van MSCI bij. De 4 betrokken fondsen worden daar (net zoals in de benadering door Climetrics, welke we ook raadplegen) van een scoring voorzien.

In de scoring van MSCI blijkt dat zowel het BlackRock en het Pictet Energyfonds een vermelding krijgen van Very High (blootstelling aan CO2-uitstoot), terwijl het Nordea fonds er ingeschaald staat als High en het Megatrendfonds van Pictet er gekend staat als Moderate (gematigd) qua CO2-uitstoot.

De ene beoordelaar is de andere niet.

Het is algemeen geweten dat verschillende raters verschillende beoordelingen kunnen opleveren. Ook hier is dit het geval. Bij Climetrics zien ze blijkbaar geen problemen bij de betrokken fondsen.

BlackRock en Pictet Clean Energy krijgen er de beste score. Het Nordea en het megatrendfonds van Pictet krijgen er de op 1 na beste score.

Het doet vreemd dat de bevindingen van de journalisten lijnrecht tegen die van de rater Climetrics staat. En dat juist de 2 slechtste fondsen er beter scoren dan de 2 andere.  Terwijl bij Nordea en Pictet Megatrends procentueel minder vervuiling in de belegging steekt.

Waarom is Climetrics dan zo mild?

We hebben de reden hiervoor niet uitgezocht. We gokken er op dat men er als volgt redeneert:

• energiefondsen hebben een redelijk klein beleggingsuniversum en – gezien energieproductie nu eenmaal iets is anders dan pakweg verdelen van software- zullen automatisch meer vervuiling tot gevolg hebben.
• om die reden stellen we ons voor deze categorie in vergelijking met beleggingsfondsen met een ruimer beleggingsspectrum wat milder op. 

Gevolgen voor onze eigen beoordeling.

Om een fonds te beoordelen werken wij met een zogenaamde objectiveringsscore. Fondsen krijgen voor bepaalde kenmerken + of – punten op een totaalscore tot 100. Een fonds met een gematigde CO2-uitstoot krijgt van ons 0 punten (een zich niet onderscheidend fonds moet niet beloond worden). Een fonds dat High scoort krijgt 3 strafpunten en een fonds dat Very High scoort krijgt 6 strafpunten.

In het verleden hielden we ook rekening met de CO2-score van Morningstar, maar die is sinds enkele maanden niet meer toegankelijk. De punten die daar konden verdiend worden hebben we verdeeld onder Climetrics en MSCI.

Het onderzoek van de “Great Green Investment Investigation”-journalisten doet ons overwegen om de waardering van MSCI iets hoger in te schatten dan deze van Climetrics. Onze objectiveringsscore is “a work in progress”. Via de bevindingen van het onderzoeksteam journalisten kan ons scoringssysteem terug wat bijgeschaafd worden.

Andere bedenkingen.

1. Dat dit alles kan gebeuren, bewijst nogmaals dat de uitgerolde Europese regelgeving onvolledig is. En dat ze op enkele vlakken de kar voor het paard spande. Dit door fondsenuitgevers te verplichten om zich zelf in een bepaalde categorie in te delen. Terwijl de definities van wat als duurzaam door de beugel kan niet volledig uitgeschreven waren en de bedrijfsgegevens om hierrond te controleren nog niet beschikbaar zijn.  Een kritiek die je al enkele keren op deze blog kon lezen.
2. In de studie wordt luchtvaart ook per definitie als niet-duurzaam afgeserveerd. Technisch klopt dit natuurlijk.

   

   De luchtvaart wordt verantwoordelijk gesteld voor minstens 2,5 % van de CO2-uitstoot. Sommige bronnen achten dit echter een onderschatting met 2/3. De Europese regelgever lijkt echter op vlak van vergroening van de luchtvaart veel minder doortastend dan op andere vlakken. Europa eist wel vergroening van de brandstof, vermindering van de uitstoot en vermindering van de fiscale vrijstellingen op brandstoffen als kerosine. Maar tot heden moet  bvb. het transport over de weg en zeker de privé-auto aan veel duidelijkere- en strengere regels in de toekomst beantwoorden.

3. Het is me niet volledig duidelijk (heb dit ook niet verder uitgezocht of spontaan teruggevonden) waarom het aspect luchtvaart specifiek in het onderzoek van de journalisten mee opgenomen was. En bijvoorbeeld niet een andere bedrijfssector zoals chemische nijverheid, sector van bouwmaterialen, … waar ook veel CO2-uitstoot vast te stellen is.
4. Als de vaststellingen voor dondergroene fondsen al zo pijnlijk zijn, dan kan het niet anders dat bij tal van lichtgroene fondsen (artikel 8 volgens SFDR én bijna het bulk van de beleggingsmarkt geworden) nog veel zwaardere inbreuken op greenwashing vast te stellen zijn. De SFDR-regelgeving wordt op vandaag eerder als ‘marketing’instrument gezien door uitgevers van fondsen en ETF’s. Het wordt gebruikt als een soort ‘kwaliteitslabel. Terwijl het in feite een belofte van geloofwaardigheid voor de belegger zou moeten zijn.
5. Het principe “Do no significant harm” dat de Europese regelgever in de SFDR-regelgeving bijgeschreven heeft en uit de EU-Taxonomy 2020/852 komt, lijkt moeilijk hanteerbaar. Vanaf welk moment is iets ‘betekenisvol schadelijk”?

Propere – of vuile handen?

De vaststellingen van het onderzoek zijn niet te ontkennen. Maar ze roepen wel een fundamentele gewetensvraag op voor duurzame beleggers. Als ik wil dat mijn geld voor goede dingen gebruikt wordt, moet ik dan investeren in zaken die beter kunnen? Of investeer ik beter in zaken die nu al supergoed zijn? 

• Als ik wegblijf uit bedrijven waar nog een geurtje aan zit, betekent dit niet noodzakelijkerwijze dat dit voor die bedrijven druk oplevert. Dat de beurskoers bijv. zakt omdat niemand nog aandelen van dergelijke bedrijven wil. Dat dergelijke bedrijven geen financiering meer vinden. Een flink pak van de beleggers, groot en klein, zijn nog cynisch genoeg om juist daar kansen te zien. Denk bv. aan aandeelhouders in oliebedrijven. Zo is er al enkele jaren een “divestment”-beweging aan de gang rond fossiele brandstoffen. Vele beleggers hebben die strategie onderschreven, vb. ook de Stad Gent en enkele Belgische universiteiten. Zij kunnen zich (ook marketinggewijs) profileren met hun zuivere handen. Maar tegelijk leven de meesten ervan niet fossielvrij (met vliegtuig op vakantie, gebruik van diesel- of benzineauto, verwarmen of koken op gas, …).
• Als ik blijf investeren in bedrijven die nog een flinke weg af te leggen hebben op vlak van duurzaamheid, wordt de wereld daar ook niet noodzakelijkerwijs beter van. Dit zal alleen maar helpen als je in gesprek gaat met de bedrijfsleiding om de bedrijfscultuur te veranderen. Actief aandeelhouderschap, tussenkomen op algemene vergaderingen om op pijnpunten te wijzen en stemmingen te proberen beïnvloeden zou wel eens nuttiger kunnen zijn. Maar dan moet men als belegger zijn handen vuil maken, op de bres staan, zijn overtuigingen onderbouwen en verdedigen in het hol van de leeuw.

Het lijkt een dilemma, waarvan ondergetekende geneigd is om meer sympathie voor de 2e optie te hebben. Uiteraard alleen als je je engagement dan ook echt probeert waar te maken. Nu lijkt dit vaak alleen de verdedigingslijn van betrapte fondsbeheerders te zijn. Ook in hun reactie op het net gepubliceerde onderzoek werd dit argument bovengehaald.