De voorbije 2 weken was het automerk Volkswagen prominent in de pers aanwezig. Niet met nieuwe modellen of met straffe verkoopscijfers, maar met de billen bloot. In de VS ontdekte men dat de geafficheerde uitstootwaarden in realiteit vele malen hoger lagen dan aangegeven. En dat dit niet door een toevallige fout, maar door moedwillig manipuleren via activeren van software kwam.

Dieselgate wordt dit inmiddels genoemd. Dit in allegorie met het befaamde Watergate. Waar dit laatste president Nixon in 1974 tot aftreden dwong, is nu reeds VW-topman Martin Winterkorn afgetreden. Wellicht zal hij niet de enige zijn.

Consumentenorganisaties,  milieu-organisaties, beleggers, overheden,…. allen kijken of ze geen actie op het touw kunnen zetten om de autoconstructeur tot financiële schadevergoeding te dwingen. De beurskoers van VW daalde van € 254,5 (17/03/2015) naar € 102 (29/09/2015). Miljarden € zijn op die manier verdampt. Wat de impact op lange termijn zal zijn op het bedrijf en op de autosector is momenteel onbekend. Wellicht wordt er nu vlugger werk gemaakt van (strengere en) betere uitstoottesten. Vooral deze in Europa lijken geschreven te zijn door de autolobby zelf.

Iedereen is hier slachtoffer: de burger die door overmatig fijn stof levenskwaliteit verliest, de VW-koper die dacht een performante – en redelijk milieuvriendelijke wagen gekocht te hebben, overheden die gezondheidskosten dienen te dragen en eventueel subsidie toegekend hebben/minder verkeersbelasting gevraagd hebben op basis van deze vervalste informatie, de werknemers van VW zelf, de aandeelhouders van het bedrijf, …

Ook de zo geroemde Duitse Gründlichkeit krijgt een serieuze knauw. De strenge houding van Duitsland in de Griekse crisis, waarbij -kort door de bocht- gesuggereerd werd dat wie met statistieken sjoemelt niet zo hoog van de toren moet blazen, komt nu als het ware boomerangsgewijs terug. Koekje van eigen deeg.

Wat tot heden ook onderbelicht bleef: Volkswagen treedt toe tot de bedrijven die door de mand vallen op vlak van duurzaamheid. En wordt te kijk gezet als zoveelste voorbeeld van greenwashing. Immers door de jaren heen had Volkswagen veel beleggers en screeningorganisaties er weten van te overtuigen tot best in class op hun vakgebied behoorden. Ze waren dan ook door diverse organisaties opgenomen in de lijst van bedrijven waar je met gerust gemoed nog kon in investeren. Zo waren ze mee opgenomen in de Dow Jones Sustainable Index. Eind vorig jaar werden ze door The Guardian nog op 4 gezet in de Top 10 van ethische autobedrijven.

Dit zorgde er ook voor dat het aandeel Volkswagen regelmatig deel uitmaakte van beleggingsfondsen, die zich profileerden op vlak van duurzaamheid. Kort onderzoek leert bijv. dat Volkswagen

• eind 2014 deel uitmaakte van de  10 belangrijkse participaties van Triodos Sustainable Mixed Fund.
• blijkens overzicht van de effectenportefeuille dd 30/06/2014 vertegenwoordigd was in het Robeco Duurzame Aandelenfonds.
• tot midden 2014 onderdeel uitmaakte van het fonds Echiquier Major , een duurzaam fonds van de Franse beleggingshuis Financhière de l’ Echiquier.

Tegen fraude is natuurlijk erg weinig kruid gewassen. De status die Volkswagen bereikt had in duurzaamheidsmiddens bewijst dit nogmaals.

Vallen daar lessen uit te leren?

Vooreerst dat het steeds nodig is om alert te blijven. Kritische zin moet ook voor wie ethisch wenst te beleggen aanwezig blijven. Duurzaamheidsbeoordelaars kunnen ook maar roeien met de riemen die zij hebben. Wat zij verkondigen blijft dan ook steeds slechts een momentopname. Er kunnen zich steeds nieuwe ontwikkelingen in + of – voordoen in de beoordeelde instituties, organisaties, bedrijven. En er kunnen -zoals nu blijkt- ook moedwillig verzwegen zaken gebeurt zijn. Zaken die pas laattijdig aan de oppervlakte komen. Alle scoring kan dus nooit 100 % correct zijn.

Ten tweede: leve het activisme en de vrije pers. Dankzij de ondernemingszin van enkele Amerikaanse studenten en het feit dat de pers dit opgepikt heeft, ging de bal aan het rollen. Voor sommige media was sensatiezucht én een zweem van leedvermaak misschien de driver, maar het is toch frappant dat -hoewel VW een ferme reclame-afnemer is- ook de (geschreven) pers uitvoerig berichtte.

Duurzame beleggers zullen zich nu op zijn minst bekocht voelen. Wat Volkswagen deed zal in de boekjes komen als een schoolvoorbeeld van greenwashing. Maar tijdelijke ontgoocheling wegens bedrog, leidt hopelijk niet tot verbittering en uit de markt stappen. We hebben niet minder, maar meer inzet op duurzaamheid nodig. Ook al is er nu een kater opgelopen.

Een kind waarin je zwaar ontgoochelt bent, zet je niet aan de kant. Met meer aandacht en liefde probeer je het terug op de juiste weg te krijgen. Ook al kruipt de ontmoediging onder je vel. Je blijft verder gaan. Wat is anders het alternatief? Je wil je toch niet in cynisme terugtrekken en door onverschilligheid bestendigen wat de verkeerde kant  opgaat.