Een voetbalploeg die veel ballen tegen haar netten krijgt, wordt verweten een zwakke defensie te hebben. Er is echter niemand die daarop ook maar overweegt om de volledige ploeg strategisch in eigen doel op te stellen. Hoewel dit in het beste geval een 0-0 (en dus ook punten) oplevert. Dergelijke opstelling heeft immers praktische bezwaren: de keeper wordt gehinderd in zijn vrije bewegingsruimte en met 11 man vul je nog steeds niet de volledige ruimte tussen beide doelpalen.

Het tij keren zal dus van elders moeten komen: andere spelers aankopen, een andere tactiek gaan aankleven (en die inoefenen), eventueel zelf van trainer veranderen.

In voetbal lijkt de analyse en de remedie relatief simpel. Het spel met de bal is immers geen rocket science.

Ook bij beleggen is een “sluitende defensie” opbouwen niet eenvoudig.  En nochtans werken de beleggingsprofielen in de hand dat er een overvloed aan defensieve beleggers zijn (anno 2010 –OK er was net een financiële crisis achter de rug, maar toch-: bij BNP Paribas  en Dexia (pre-Belfius) stonden respectievelijk 87 % en 70 % van klanten als defensief belegger geboekstaafd).

Met deze sticker op je hoofd moet je dan beslissen in welke producten je gaat beleggen.

Adviseurs moeten je met hun suggesties daarin begeleiden zonder -op last van aansprakelijkheid ten opzichte van je verliezen en eventueel verlies van hun erkenning- te fel af te wijken van wat “als defensief” erkend wordt.

OK, de tijden zijn veranderd. Maar zijn de regels niet te streng?

In Nederland werd in 2014 een onderzoek gedaan naar welke beleggingen beleggers met een defensief beleggingsprofiel dan concreet voorgelegd werden door hun bankiers. 

Er bleek hierover absoluut geen consensus te bestaan.

ING : 10 % aandelen en 90 % obligaties ABN Amro : 25 % aandelen, 70 % obligaties en 5 % andere (cash,…)  Rabobank : 40 % aandelen, 50 % obligaties en 10 % andere                         SNS Bank : 50 % aandelen, 42 % obligaties en 8 % andere .

Op vandaag zal er door de gewijzigde MiFID-reglementering wellicht geen enkele bank nog aandurven om wat Rabobank en SNS Bank toen aanprezen voor te zetten aan hun defensieve klanten. Maar is dit terecht?Bij Test-Aankoop (profileert zich  als de beschermer van de consumentenbelangen) kan je nog  een defensieve portefeuille aantreffen waar het aandelengedeelte 25 % uitmaakt.  BNP Paribas Fortis houdt momenteel een maximum van 30 % (maar kan ook naar 0 % gereduceerd worden) aandelen aan voor dergelijke belegger.

Het grote probleem zit hem echter bij wat er voor de rest voorgesteld wordt aan de klant. Bij BNP Paribas Fortis kan dit -naast max. 30 % alternatieven (vastgoed, grondstoffen,…)- tot 90 % obligaties  en vastrentende beleggingen of tot 100 % cash (spaarrekeningen) zijn. Bij Test-Aankoop steekt er 10 % cash, 10 % vastgoed , 15 % obligaties en 40 % Tak 21-producten in de korf. Zijn dit in de huidige omstandigheden nog producten die de klant beschermen (défendre)?

Voor de klant, die niet meer naar een kantoor komt, maar zich digitaal informeert:

Hieronder vindt u een (gesimuleerd) gesprek tussen een klant en zijn adviseur over de grijze zone, die defensief beleggen is.

Adviseur: Maar wat is voor jou nu juist een defensieve belegging?
Klant: Dat is een belegging waarbij je geen geld kan verliezen.

Adviseur: Hallo! Wordt wakker! Dergelijke beleggingen bestaan niet.
Klant: Wat zeg je me nu? Je weet toch van het bestaan af van spaarrekeningen, termijnrekeningen, Tak 21-beleggingen, obligatiefondsen?

Adviseur: Natuurlijk, ken ik deze. Maar ken jij ook de gecumuleerde impact van inflatie, roerende voorheffing, verzekeringstaks, instapkosten?
Klant: Je gooit veel begrippen ineens voor mijn voeten. Laten we er geen potje van maken. Cumul klinkt al pejoratief in mijn oren. Maak ik ben steeds bereid om bij te leren. En ik ben ook een bewuste klant. Ik kies mijn bemiddelaar goed uit en zorg er voor dat ik steeds lage instapkosten betaal.
Adviseur: Ok. Maar laag is nog steeds niet 0. Stel dat je 2 % betaalt. Het lijkt niet overdreven, want bij onze klassieke banken betaal je toch het dubbel (zie KBC ). Wel uw 1 % rendement dat je dacht te behalen is hiermee al gereduceerd. Van € 100, heb je het volgende jaar geen € 101 gemaakt, maar van je € 100 zal je maar € 98,98 overhouden.

Klant: Dat begrijp ik wel, maar dit blijft toch relatief. Ik beleg juist op de lange termijn. Dus die eenmalige kost wordt toch uitgevlakt over vele jaren, waardoor deze toch niet zwaar weegt?
Adviseur: Je hebt gelijk dat de kost uitgevlakt wordt, maar dan gebruik je het tijdselement en daar mag je zeker niet de vraatzucht van een ander monster vergeten.

Klant: bedoel je hiermee de grijpgrage klauwen van de overheid die op het einde van de rit ook zijn tanden in mijn rendement zet?
Adviseur: Neen, ik bedoel iets anders. Maar het is goed dat je de belastingregeling er ook even bijneemt. Je hebt immers gelijk dat er bij termijnrekeningen, obligaties en obligatiefondsen aan het eind van de rit nog een stuk van je opbrengst van je winst afgehouden wordt. Er gaat een roerende voorheffing van 30 % af als je kiest voor kapitalisatie en jaarlijks 30 % als de coupons steeds uitbetaald wordt. Als er 1 % rendement geafficheerd wordt heb je daar bij uitbetaling slechts een gedeelte in je handen. Die € 98,98 van hierboven is dus in realiteit nog wat minder (€ 98,686) als je jaarlijks laat uitbetalen. Maar ook als je alles opspaart tot op einddatum, wordt er een stuk van je “winst” weggenomen.

Klant: is het dan verstandiger om te kiezen voor een belasting bij het begin zoals de verzekeringstaks van 2 % op een Tak 21-product?
Adviseur: Tja, misschien is het veiliger omdat je weet dat na betaling ervan geen verandering meer zal optreden. Terwijl bij belasting op einde van de belegging de fiscale wetgeving gedurende de looptijd van je belegging kan gewijzigd worden. Maar je mag niet vergeten dat je -los van instapkosten-dan in feite wel € 102 betaalde om na 1 jaar € 98,98 over te hebben en dat je in dit product minstens 8 jaar moeten blijven of je loopt toch aan tegen minder leuke surprise?

Klant: Dat klinkt sarcistisch.  Waarom noem je dat een surprise?
Adviseur: Omdat de overheid ooit een berekeningsformule invoerde om bij het voortijdig onderbreken van een Tak 21-product haar belasting te heffen en er daar een vast en variabel gedeelte in verwerkt is. Het variabel gedeelte is de roerende voorheffing (nu 30 %, maar vroeger dus  -veel- lager). Het vaste gedeelte is echter de vermeende intrestvoet over de gelopen periode. Hoewel we in ons voorbeeld spreken dat je een rente van 1 % op je belegging hebt, houdt de overheid geen rekening met die 1 %, maar ze gaat er steeds van uit dat je over de verlopen jaren een fictieve rente van 4,75 % ontving. Ze belast dus op een rente die meer dan 4 keer hoger is dan wat je in praktijk aan rente verwerft?

Klant: Serieus? Dat lijkt nog geen klein beetje op oplichting. Belasting betalen op iets wat je nooit verdiend hebt. Maar bon, ik weet nu zeker dat ik voor een Tak 21 alleen geld mag inzetten dat ik zeker minstens 8 jaar moet kunnen missen. Maar als ik hier allemaal rekening mee houdt en binnen de doelstellingen van het product blijf, dan maak ik toch geen verlies?
Adviseur: Als je alleen naar je absolute cijfers kijkt, dan heb je inderdaad je kosten en taksen na enkele jaren uitgezweet in onze huidige periode van lage rente. Maar absolute cijfers vertellen niet het volledig verhaal.  Je moet met je geld dat je na X-aantal jaren terug ontvangt ook evenveel kunnen kopen als op het moment dat je je geld begon te beleggen. Anders heb je verlies gemaakt. Welnu, we moeten het nog over de inflatie hebben. In oktober 2018 blijkt dat de inflatie op jaarbasis 2,75 % was.

Klant: Ola. dat is een pak meer dan de rente die we nu kennen.
Adviseur: Ja. En zeker omdat je op lange termijn wil beleggen weegt dit extra door.

Klant: Ik verlies dus geld als ik veilig wil beleggen? Maar is een klein verlies nemen niet beter dan te beleggen met een groter risico?
Adviseur: Het hangt er maar van af. Als je kraan een beetje lekt, doe je dan een inspanning om het rubbertje te vervangen? Of laat je jaren aan een stuk liters en liters water wegvloeien en betaal je op iedere afrekening van de watermaatschappij in feite ook voor water waar je geen gebruik van maakte?

Klant: Natuurlijk doe je de kleine moeite om dit lek te stoppen.
Adviseur: Wel bij beleggingen op lange termijn mogen we het effect van de inflatie niet vergeten. Inflatie is het andere monster waarover ik het hierboven had, zonder er toen een naam op te plakken. Uit eigen berekeningen weet ik dat  (1) Als je € 10.000 op je spaarrekening aanhoudt aan 0,11 % (maar zonder kosten), dan hou je daar bij een inflatie die doorlopend 2,75 % zou zijn na 10 jaar nog slechts een koopkracht van € 7.650,16 over (hoewel op je rekening een bedrag van € 10.110,55 zou prijken) (2) Als je met die € 10.000 een Tak 21 koopt met gegarandeerde rente van 1 % en 2 %instapkosten, je dan op papier wel € 10.608,79 zal ontvangen.  Maar de koopkracht van dit bedrag zal slechts 8.051,96 zijn. (3) Als je een termijnrekening vindt die u 1 % garandeert voor 10 jaar, je € 10.000 er op papier tot € 11.046,22 aangegroeid zal zijn. Maar dit bedrag zal slechts een koopkracht van € 8.383,96 hebben. En toch blijven klanten er van overtuigd dat ze goed en veilig bezig zijn.

Klant: Tja, ik ben zelf bang om te gaan beleggen, maar wat je me nu vertelde bezorgt mij toch ook maar een mottig gevoel.
Adviseur: Dank omdat je me de tijd liet om dit even aan je toe te lichten. Je moet er even voor gaan zitten en wat argumenten overwegen vooraleer je gaat inzien dat je met ‘veilig beleggen’ in feite het beleggingsrisico niet wegneemt, maar gewoon in de tijd verschuift. Op einddatum ben je koopkracht kwijt.  Niet “waarschijnlijk”, maar “gegarandeerd”. En dat kan toch niet de  bedoeling zijn van beleggen.

Klant: Neen, natuurlijk niet. Maar moet ik dan niet bang zijn dat ik dat bij agressiever beleg niet nog meer kwijt ben?
Adviseur: Ook wij hebben geen glazen bol. Je moet sowieso steeds een bepaald gedeelte van je geld liquide houden voor onvoorziene omstandigheden of voor geplande uitgaven binnen een tijdsbestek van enkele jaren. Maar met het restant (of een gedeelte ervan) kan je met een beleggingstermijn van bijv. 10 jaar toch met een gerust gemoed wat meer je nek uitsteken.

Klant:  Het gaat toch niet over je eigen geld. Dan is het gemakkelijk om zoiets hier te zeggen.
Adviseur: Ja , dit is gemakkelijk, maar niet om de reden die jij vernoemd. Met een lange duurtijd wordt de kans op een negatief rendement wel erg klein. Dit blijkt uit diverse studies.  Zo blijkt de kans op een negatief rendement op een portefeuille met laag of gemengd risico op  10 jaar 0 te zijn. Op een portefeuille met hoog risico bleek die beperkt tot 2 % en op een portefeuille met groeiaandelen had je nog 5 % kans op een rendement lager dan 0 na 10jaar.  De studie is wel al een pak jaren oud. En toen was de rente op obligaties nog hoger dan vandaag. Dus ze kan alleen als indicatief gebruikt worden. Maar 2 % risico of 5 % risico op de meest agressieve portefeuilles is toch ook niet zo hoog.  Als ik u een lottoticketje aanbood met de melding dat je slechts 2 tot 5 % kans had dat je niets won, zou je aarzelen om dit te kopen?

Klant: Nu ga je nog beweren dat beleggen een soort lotto is waar je niet kan verliezen?

Adviseur: Neen, neen, begrijp me niet verkeerd. Beleggen is geen automatische jackpot. Je moet een voldoende lange tijd te overbruggen hebben, je moet voldoende spreiden in je producten (niet alles in dezelfde schaal gooien) en onderweg niet doorlopend van richting willen veranderen. Dus zeker niet panikeren als er eens en periode van verlies moet doorstaan worden.

Klant:  Aha, daar zijn de randvoorwaarden. De kleine letterkes zeg maar.
Adviseur: Ja, risicoloos bestaat in mijn ogen niet. Maar zeg nu zelf. Weinig kans op verlies bij beleggen afzetten tegen de zekerheid dat je wel een pak koopkracht verliest als je niet belegt. Is dit nu zo’n moeilijke keuze?

Klant: Neen. Ik begin te begrijpen dat ik het geweer van schouder zal moeten veranderen als ik er financieel op vooruit wil gaan.

Verlieslatend beleggingsprofiel.

Uit het verloop van het gesprek maak je toch op dat het hoofdgedeelte van wat standaard als “defensief” omschreven wordt  – in de huidige omstandigheden – niet defensief, maar wel gewoon verlieslatend is.

Conclusie lijkt dus te zijn dat door de strenge regelgeving adviseurs quasi gedwongen worden om hun klanten verlieslatende producten aan te prijzen.

De rigiditeit, die werken met beleggingsprofielen oplegt, zorgt voor een pervers effect. Onder het mom van klantenbescherming moet men klanten vastklikken in een fuik waar geen/amper rendement te halen is.

Wordt het niet stilaan tijd dat regelgevers dit inzien?  Dat we de naam van “defensief beleggingsprofiel” veranderen in “verlieslatend beleggingsprofiel”.

Van internettrollen pikken we het steeds minder dat ze ons overspoelen met “fake news”. Waarom zijn we niet even kritisch op het begrippenkader van financiële instellingen en van overheden?