Er was eind april terug opschudding in de pers over ‘duurzame beleggingsfondsen’. Nu ging het er over dat +/- de helft van de fondsen die in hun naamgeving “ESG”, “groen” of “duurzaam” (maar nog hipper het angelsaksische “sustainable”) gebruiken toch nog in fossiele brandstoffen als olie-, gas- of steenkoolbedrijven beleggen.
Het onderzoeksteam stelt terecht dat veel beleggers die hun centen liever op een maatschappelijk verantwoorde wijze willen investeren zich daar meestal niet van bewust zijn.
Nood aan ernst bij beleggers en transparantie bij uitgevers
Weg met gemakzucht
.Er wordt wel eens gezegd dat de gemiddelde mens meer aandacht besteed aan de zachtheid van de avocado tijdens zijn inkopen, dan aan de producten waarin hij zijn geld investeert. Als een fonds dan de juiste predicaten in zijn naam gebruikt, kan dit voor deze mensen al volstaan om hun geld die kant op de schuiven. Dat hierbij commercieel gewin voor de fondsenuitgever aan vasthangt is evident.
Maar zo werkt reclame nu eenmaal. Ons modaal koopgedrag wordt bepaald door enkele basisimpulsen. Waaronder een “zekere vorm” van misleidende reclame vaak deel van uitmaakt. Het is naïef te denken dat dit op het terrein van duurzaam beleggen afwezig zou zijn.
Meer inspanningen op vlak van duidelijke informatie graag.
Maar gemakzucht bij de klant pleit de beleggingssector niet volledig vrij natuurlijk. Vaak is er erg weinig informatie beschikbaar voor de consument om de ‘duurzame’ aanspraken van de beleggingsindustrie afdoende te checken.
Het aanbod wordt verstikt onder (verplichte) aan te bieden teksten die voor de leek quasi ondoordringbaar zijn, door glimmende, maar oppervlakkige promofolders. En door fondseninformatie, waar vaak alleen de 10 belangrijkste participaties, zoal ze op dag X waren weergegeven worden. Dus, je kan vaak maar 10 à 25 % van de concrete investeringen van het beleggingsfonds achterhalen zonder dat je echt diep moet gaan graven.
Het zou alvast helpen als fondsenuitgevers veel duidelijker (vb. op makkelijk terug te vinden pagina’s op hun websites) de volledige opsomming geven van hun participaties. Nu moet je in prospectussen duiken en hoewel veronderstelt, doet de gemiddelde belegger dit vrijwel nooit.
Daar bovenop moeten we ons realiseren dat volledigheid en accuraatheid zo goed als onmogelijk zijn in een fonds dat echt actief beheerd wordt.
Zekerheid over echte duurzaamheid dankzij verhoogde transparantie?
Zelfs als de fondsenuitgevers hun transparantie spectaculair de hoogte in jagen, blijft het voor de meeste beleggers echter nog steeds hypothetisch om met 100 % zekerheid te kunnen stellen dat hun geld ‘echt duurzaam’ belegd is.
verificatie vergt veel tijd én kennis.
Mogen we veronderstellen dat de gemiddelde belegger in kwestie op de hoogte is van de volledige bedrijvigheid van de in het beleggingsuniversum opgenomen bedrijven? En dat hij (m/v/x) de juiste toedracht van de uitsluitingsregels, de nageleefde verdragen waar de fondsenbeheerders naar verwijzen, … kent?
Dit is in een omgeving waar financieel analfabetisme heerst een naïeve gedachte.
hoe interpreteren wat duurzaam is?
Het interpreteren van wat duurzaamheid is moeilijk. De Europese regelgever wil dit oplossen door alles in sluitende hokjes in te delen. Zo verwijzen de onderzoekers onder meer naar de Europese toezichthouder ESMA, die in de nabije toekomst het investeren in fossiele brandstoffen door ‘duurzame’ fondsen wil verbieden.
Zelf zijn we niet zo’n voorstander van het betonneren van in onze ogen ‘levende begrippen’. Een ‘keurslijf’ opdringen hindert soepelheid en natuurlijke evolutie Al van bij het opstarten van deze site hebben we de houding aangenomen dat ‘duurzaamheid’ een begrip is dat door maatschappelijke evolutie verder kan evolueren. Net als veel andere waarden en normen.
We begrijpen (en ondersteunen) wel de wens tot terugdringen van ‘manifeste greenwashing’.
Regelgeving is niet altijd doelmatig.
Maar regelgeving kan ook naast haar doel grijpen. En soms kwaad doen ,waar goed bedoeld wordt. Het kan sommige terechte keuzes toch brandmerken. Of nog niet opgemerkte/doorgedrongen vernietiging van ESG-waarden kan toelaten. We lichten die beide situaties even toe.
Is brandmerken terecht?
In een periode van transitie heb je noodzakelijkerwijze een spanning tussen wat “wenselijk” en wat “mogelijk” is. Dit speelt ook in de energietransitie die nodig is. Netto nul uitstoot is wenselijk en de richting waar er sowieso naartoe bewogen moet worden. En dit op middellange (liefst zo kort mogelijke) termijn.
Ten opzichte van olie-, gas- of steenkoolbedrijvigheid (de kern van de door bovenstaande studie blootgelegde anomalie) kan je opteren om volledig uit fossiele brandstoffen weg te blijven (de divest-beweging). Dit is blijkbaar wat de auteurs onderschrijven als we rekening houden met hun bezwaren tegen tal van ‘duurzame fondsen’, die wel nog in fossiele brandstoffen beleggen.
In die opvatting voel je je als belegger wellicht zuiver op de graad. Het voelt alsof er geen ‘vervuiling aan je vingers’ hangt. Maar is dit wel zo?
Ik zie hier minstens 2 problemen.
- door weg te blijven uit een bedrijf/een sector zet je die sector niet automatisch aan tot verandering in gedrag. Is geïnvesteerd blijven & actief in gesprek gaan met het bedrijf (o.m. door stemgedrag in algemene vergadering), niet een moeilijkere -, maar zinvollere weg?
- Vergeet je dan niet dat ook inzetten op hernieuwbare energie erg vervuilende middelen ingezet worden (denk aan cement- en metaalproductie voor windmolensmasten of – wieken?). Worden die gemaakt in bedrijven die het gebruik van fossiele brandstoffen afgezworen hebben? En wat met de rest van je beleggingsuniversum? Het is niet omdat je zelf niet in fossiele brandstoffen investeert, dat de rest van je investeringen er niet duchtig gebruik van maakt. Wat heb je dan gewonnen?
Blinde vlekken.
De Europese regelgeving deelt beleggingsfondsen in in categorie-en (SFDR art. 6 (totaal niet duurzaam)/SFDR art.8 (met aandacht voor sommige ESG-aspecten) / SFDR art. 9 (mikkend op meetbare verbetering van ESG-waarden).
Een belegger die zo duurzaam mogelijk wil beleggen kiest daarom best voor aanbiedingen die onder art. 9 vallen. Die zijn echter nog steeds in de minderheid. Wil je een goed gespreide belegging én dit met opname van enkele nichemarkten, dan kom je bijna onvermijdelijk ook uit bij fondsen die onder art. 8 vallen. Deze ‘lichtgroene’ fondsen zijn momenteel een erg belangrijk segment in de markt.
Het is echter niet omdat je aandacht hebt voor enkele ESG-aspecten, dan je niet gelijktijdig andere aspecten kunt verwaarlozen of kunt schaden. Ik geef een voorbeeld van een fonds waar ik recent een voorstelling van bijwoonde: Echiquier Space B . Een fonds dat in de revival van de ruimtevaart investeert. Dit fonds wordt door de uitgevers in het aantrekkelijke art. 8 universum geparkeerd. Iets wat in mijn eerste ‘boerenverstand’-analyse vloeken in de kerk is. Zo is er naast de grote uitstoot van schadelijke stoffen bij de lancering, de opbouw van extra ruimteafval (na vervuiling van de aarde en de oceanen, nu ook de dampkring ?). En dan vergeet je nog de quasi rechtstreekse band die er is tussen ruimtevaart en de oorlogsindustrie.
M.i. is de ruimte/atmosfeer in de ESG-bekommernis een nog zo goed als onopgemerkt aandachtspunt. Terwijl rond bewapening de posities in het ESG-denken aan het schuiven zijn. Beide punten zijn in mijn visie duidelijke pijnpunten, die aantonen dat rigide regelgeving de discussie rond wat nu wel of niet duurzaam is nooit volledig zal afdekken.
Onderzoeksjournalistiek: ja! Maar wat is je eindresultaat?
Het schandaal van de ‘duurzame’ beleggingsfondsen die in fossiele bedrijven beleggen, is – naast de terechte bekommernis om beleggers niet te bedriegen – komt in mijn ogen ook zo’n beetje over als het “schandaal van de maand” dat Test-Aankoop nodig heeft om zijn publicatie onder de aandacht van het publiek te houden. Een vlot bekkende titel, die provoceert, helpt dan.
Maar wat heb je dan bereikt? Het zal de belegger niet in de richting van duurzaam beleggen duwen. Integendeel. Wellicht houdt het er zelf mensen van weg (of geeft ze argumenten om het niet te overwegen).
Wie volgens zijn eigen waarden en normen wil beleggen, is -mijns inziens- meer gediend met nuance. En dit in het besef dat niets perfect (of op zijn minst niet-verbeterbaar) is. Het gesprek tussen Hans Stegeman (Triodos) en Gerben Everts (VEB) over het betrokken thema is er 1 met wederzijds respect, die het dilemma aardig en rustig toelicht.