Uiteraard is op dit moment het leed van burgers in Oekraïne en –voorzover ze onschuldige slachtoffers van de Westerse boycot zijn– Rusland belangrijker dan het leed dat een belegger momenteel lijdt. Vernietiging van mensenlevens, verscheuring van familiale banden, destructie van materiële eigendommen, honger, ontbering, traumatische ervaringen, …. zijn allemaal vele malen erger dan een felle waardedaling in je beleggingsfonds/beleggingsverzekering. Een belegering is erger dan een belegging.

Maar we leven nu eenmaal hier dicht bij de Noordzee en voelen ons veilig (buiten atoomdreiging én bij ontbreken van onvoorziene escalatie). Waardoor onze gedachten toch niet doorlopend op het Oosten georiënteerd zijn. Wellicht dwalen ze ook bij momenten af naar betrokken beleggingen.

Speciale militaire operatie …

De meeste vooruitzichten die over 2022 gepubliceerd werden hadden het over een volatiel beleggingsjaar. Een jaar dat voor de belegger veel kans op rendement gaf. Hoewel dit rendement toch een pak zwakker ingeschat werd dan in 2021. Vooral de oplopende inflatie werd daarbij als spelbreker genoemd. En het grootste effect van deze spelbreker zou zich in de eerste helft van het jaar manifesteren. Niemand kan echter de toekomst voorspellen. Dus ook niet economen en financiële adviseurs. En ditmaal zat de zwarte zwaan verscholen achter de muren van het Kremlin

Met de actie van Vladimir Vladimirovich Poetin werd in al die voorspellingen geen rekening gehouden.  Nochtans heeft hij een trackrecord van gewelddadige conflictbeslechting.  Van 1999 tot heden. Mijn vrouw, haar zoon en schoondochter hebben de 2e Tsjetsjeense oorlog aan den lijve meegemaakt. Tot op vandaag heeft dit een blijvende invloed op hun functioneren.

en haar gevolgen.

Zal de huidige oorlog (hier mogen we dit wel zo noemen)  ook een blijvende invloed op ons leven hebben? Wellicht wel:

• De gevaren van energieafhankelijkheid van Rusland zijn nu wel erg duidelijk geworden. Dankzij (sic) de exploderende gas- en olieprijzen. De zoektocht naar alternatieven, naar herbruikbare – en/of in eigen handen gehouden energievoorziening zal een forse duw in de rug krijgen. Eventueel met gevolgen voor de keuze pro – of contra kernenergie.
• De EU lijkt eindelijk weer met 1 stem te spreken. De spanningen tussen Oost en West (rond persoonsrechten of hiërarchie van regelgeving), Noord en Zuid (rond begrotingsdiscipline) schoven naar de achtergrond. De noodzaak om eindelijk aan een volwaardig Europees veiligheidsbeleid te werken verdrong deze. Een Europees leger wordt bespreekbaar.
• Bewapening is een thema dat nu hoger op de agenda komt. Trump had de Europeanen al uitgedaagd meer geld aan defensie te besteden. Wellicht zal dit door de actie van zijn vriend Poetin gaan gebeuren. En als het budget voor defensie stijgt, is er kans op collateral damage in andere departementen.
• De band tussen VS en Europa lijkt zich eveneens opnieuw te verstevigen. De VS en haar president profileerden zich terug als leiders van ” the free world“.
• Een aantal landen willen zich steviger tegen het Westen aanschurken. Finland en Zweden zouden hun neutraliteitspositie opgeven en zich kandidaat stellen voor toetreding tot de NAVO. Oekraïne, Georgië en Moldavië ambiëren lidmaatschap van de EU.
• Wellicht wordt er ook extra in cybersecurity geïnvesteerd. Cyberaanvallen veroorzaakten in het verleden al heel wat economische – en administratieve schade. De wetenschap dat landen als Rusland en China hun middelen hiervoor inzetten (en ongetwijfeld westerse landen ook -denk aan het afluisteren van de telefoon van Merkel door de VS-) zal de alertheid hierrond aanwakkeren.
• De inflatie was al fors gestegen. De meeste economen dachten dat ze tijdelijk piekte. Ze is mogelijk blijvend. De stijging van olie- en gasprijzen wordt nu immers geflankeerd door stijgingen van andere basisproducten (denk aan tarwe, aluminium, …).
• Een vluchtelingenstroom kan grote proporties aannemen
• …

Invloed op de beleggers

Een belegering is erger dan een belegging. Maar de oorlog zal toch een invloed op je investering hebben.

Short-termism

Op korte termijn zien we

• een waardevermindering van de € ten opzichte van de $,
• de vlucht naar zekerheid of wat als dusdanig beschouwd wordt (goud, crypto, …),
• aandelen van grondstofproducenten trekken aan,
• Amerikaanse tech-aandelen, die van hun voetstuk gevallen waren sinds 4e kwartaal 2021 weer opgepikt worden,
• Amerikaanse aandelen boven Europese verkozen worden,
• dat de FED & ECB haar rente minder vlug en minder hoog zal optrekken dan origineel gedacht (= verwachting nog geen feit),
•  natuurlijk dat de roebel in elkaar gezakt is, de rente in Rusland fel gestegen is en de beurs er kopje onder gegaan.

wat wordt de lange termijn-impact ?

Dat is alvast moelijker te bepalen. Statistisch gezien duurt de drop-down van de beurswaarden bij een grote crisis niet al te lang . Er is veel kans dat er binnen de 3 jaar al een remonte is. Natuurlijk is statistiek nog geen garantie. Het feit dat de crisis komt op het moment van grote inflatie én dat er mogelijk (hopelijk niet) nucleaire wapens gebruikt worden zijn alvast 2 grote verschilpunten met crisissen in het verleden. Verder dient gezegd dat de huidige situatie gepaard gaat met een sterk gestegen overheidsschuld in de meeste Westerse landen (corona, … ). Dus we kunnen stagflatie niet volledig uitsluiten. En dit zou het verhaal in negatieve kant doen kantelen.

Opportunisme of voorzichtigheid?

Er is een beurswijsheid die zegt ‘je moet kopen als er bloed door de straten vloeit“. Maar voel je je daar moreel wel goed bij? Het lijkt toch als profiteren van de miserie van een ander, terwijl het toch menselijker is om die ander juist te helpen. En niet op eigen winst belust te zijn. Of je moet kopen kan niemand voor jou bepalen. Je eigen moraliteit, je eigen risicobereidheid, … spelen hier allemaal een rol in.

Er is een andere beurswijsheid die je aanraadt “om nooit een vallend mes te willen oprapen“. De koersen zijn inderdaad gezakt, maar wat bij verdere escalatie? Zullen ze dan niet nog dieper zakken?

Wellicht is het momenteel het best om je strategie niet aan te passen en vast te houden aan je eigen beleggingsprincipes. Kocht je vroeger regelmatig? Blijf dit dan doen. Voor minder geld koop je nu meer waarde dan pakweg een half jaar geleden.

Nu fors investeren? Misschien wacht je toch beter tot de situatie uitgeklaard is. Blind rijden heeft immers al veel schade veroorzaakt. Niet alleen in het wegverkeer.

Zijn je uitgangspunten nog geldig?

De huidige situatie geeft toch aanleiding om je keuzes nog eens tegen het licht te houden. Zijn die nog langer geldig of moet je er wijzigingen bij aanbrengen?

Zo kan je overwegen om

• de exposure op Europa  binnen je beleggingen opnieuw wat meer af te bouwen. Waar naartoe? Terug naar de VS of toch maar opnieuw naar Emerging Markets in Azië of Latijns-Amerika?
• opnieuw uit financials te stappen. Deze waren aan een opmars begonnen omdat de voorziene rentestijgingen hun marges herstelden. Door de economische sancties en blokkering van een gedeelte van het internationaal betalingsverkeer, zullen banken en verzekeraars wellicht opnieuw in de klappen delen.
• bedrijven die instaan voor transport opnieuw te bekijken. Denk aan scheepvaart, die de producten die we niet langer uit Rusland (en Oekraïne) halen van elders zullen aanslepen. Of -negatief- de luchtvaart waarbij vliegroutes en landingsmogelijkheden verder beperkt kunnen worden.
• opnieuw in hernieuwbare energie te stappen, nadat fossiele energiebedrijven het vorig jaar beter deden dan kun minder vervuilende concullega’s.
• nu toch maar eens in de safetysector (cyberveiligheid, …) te beleggen gezien het steeds stijgende belang hiervan?

ESG-overtuigingen ook in vraag stellen.

Zo redeneren nog vaak beleggers en fondsbeheerders dat in een duurzame belegging geen wapens kunnen voorkomen. Is dit geen gemakkelijkheidsoplossing? Moet er niet een beter onderscheid gemaakt worden tussen gewone wapens versus controversiële – én kernwapens. Deze laatste maken geen onderscheid tussen militaire – en burgerdoelen. Want zonder wapens kan je een agressor niet tegenhouden. Kan je met het oog op een betere wereld tegen echt defensief gebruik (niet alleen van buitenlandse mogendheden, maar ook van mensen/organisaties met terroristische doelen) zijn? Een belegering is erger dan een belegging. Zeker voor wie weerloos achterblijft .

Hetzelfde geldt voor uitsluitingen van bijv. alcohol? Natuurlijk wordt er veel menselijk leed veroorzaakt door alcoholmisbruik. Maar evengoed zorgt verstandig alcoholgebruik voor ontstressen, gezelligheid,… Wat is daar verkeerd aan? Vergelijk bijv. met de autoindustrie. Daar beleggen duurzame fondsen wel in terwijl ondoordacht autogebruik evenzeer vele slachtoffers maakt. Nog buiten de extra milieuvervuiling waar deze sector voor verantwoordelijk is.

Het lijkt me dat het ‘al te streng in de leer zijn‘ toch een deuk mag krijgen. Mogelijk zijn die radicale uitsluitingen nog een gevolg van de religieuze inslag waaruit een gedeelte van de duurzame beleggingsgolf gegroeid is. “Wapens moeten tot ploegscharen gesmeed worden” en “alcohol is des duivels” onderwezen ze.

Tijd om de duurzame canon te herschikken?

Crisissen zijn uitdagingen. Ook voor ons eigen waardenpatroon. Laat ons van de situatie gebruikmaken om ons denkkader eens door elkaar te schudden. Zo ontstaat mogelijk ruimte om de eigen vastgeroeste zekerheden opnieuw wat los te wrikken. Want niemand heeft alle wijsheid in pacht. Geldt wat gisteren gold vandaag nog?

Voortschrijdend inzicht kan ook bij duurzaam beleggen oude inzichten en aannames doen kantelen. Zo ontstaat vooruitgang. Zelfs als dit op het eerste -oppervlakkige- zicht eerder op achteruitgang lijkt.

Niet minder E, maar méér S & G.

Binnen het domein van duurzaam beleggen was de E van ESG de laatste jaren de grote winnaar. Europa werkte dit in zijn EU-taxonomie al tot +/- detailniveau uit. Wereldwijd groeide het aantal fondsen dat op milieu en klimaat focuste als kool. Dat vertaalt zich ook in ons eigen aanbod, waar dergelijke fondsen een stevig gewicht innemen.

Met ruime achterstand volgde de aandacht voor de S en de G. Nochtans zijn er meer SDG-doelen expliciet gericht op sociale aspecten (1,2,3,4,5,8,10) dan op milieubehoud (6,7,13,14,15).

De aandacht voor de G (bestuurlijke deugdelijkheid) is het minst uitgewerkt. Daar valt de sector dan ook vaak het meest uit de lucht als het uiteindelijk fout gaat. Dat bleek toen de onder de mat geveegde sjoemelsoftware bij een autogigant ontmaskerd werd. En nu ook weer bij de vele slinkse schijnbewegingen en de brutale sliding van een autocraat die droomt van herstel van een vroegere realiteit én zijn plaats in de geschiedenis.