Als het gaat om duurzaamheid dan wordt algemeen aangenomen dat Europa voorop loopt. Het aantal ESG-beleggingen piekt in vergelijking met andere werelddelen. De EU houdt een legioen aan ambtenaren en lobbyisten aan het werk bij het uitrollen van haar Sustainable Finance Project. De European Green Deal moet van Europa tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent maken. Het Fit for 55-plan wil de uitstoot van broeikasgassen al tegen 2030 met 55 % verminderen.

EU hanteert de stok …

Europa zit duidelijk niet stil. Het probeert de industrie en de consument de ‘juiste’ richting in te duwen. Door een kluwen van regeltjes, geboden en verboden. De vraag blijft of iedereen volgt met wat op tafel ligt. Zo niet goedschiks, dan kwaadschiks.

Het uitfaseren van fossiele brandstofvoertuigen, het verbod op installatie van stookolieketels, de verplichting tot isoleren van je woning, …  zijn op zich allemaal logisch. Maar ze brengen ook zorgen mee voor mensen die minder bemiddeld zijn. Terwijl ze voor wie de centen wel heeft soms overkomen als onnodige betutteling of als niet-prioritaire bestedingen voor hun geld.

Het lijkt er op dat we in Europa gekozen hebben voor een fuik waar we iedereen willen in jagen. Desnoods met de karwats. Bij iedere vernauwing worden we wat meer in de richting van de wenselijkheid geperst. Om aan het einde van de fuik in het rijk van de duurzaamheid te belanden.

… terwijl de VS de wortel voor de neus hangt.

In de VS was de aandacht door MAGA Trump niet op duurzaamheid gericht. In tegendeel.

• De akkoorden van Parijs? In de vuilbak ermee!
• Nieuwe kolencentrales? Liever vandaag dan gisteren was zijn devies (wel niet gelukt)
•  …

Maar met Biden op post lijkt de trend gekeerd. De VS treden opnieuw toe tot de akkoorden van Parijs. En een inhaalbeweging rond verduurzaming krijgt vorm.

1 van de speerpunten hierbij is de “Inflation Reduction Act of 2022 (IRA)“, ondertekent op 16/08/2022.

Een mega-investeringsprogramma (op vlak van gezondheidszorg, energie en klimaat) gekoppeld aan een besparings- en belastingprogramma. Met o.m. een minimum vennootschapsbelasting van 15 %. Multinationals kunnen daardoor wereldwijd moeilijker op zoek te gaan om de bodem van hun heffing steeds verder te verlagen.

Onder het mom van inflatiebestrijding zijn heel wat middelen uitgetrokken voor klimaatmaatregelen:

• 62,7 miljard $ belastingsaftrek voor producenten van groene stroom
• 16,7 miljard $ subsidies voor milieuvriendelijke landbouw
• 36,9 miljard $ belastingsaftrek voor individuele groene energie
• 51,1 miljard $ kredieten voor wind- en zonne-energie
• 20 miljard $ voor een ‘groene bank’
• 37, 4 miljard $ premies voor schone productie
• 4,8 miljard $ voor behoud en herstel van bossen
• … (cijfers De Morgen, 20/08/2022)

Met de combinatie van belastingsaftrek, kredieten én premies huldigt Biden het nudging-principe. Belonen voor wie doet wat nodig is. Met andere woorden een wortel voor de neus hangen om gewenst gedrag uit te lokken.

Wat te verkiezen?

Je kan je de vraag stellen welke van de 2 benaderingen de beste is. Gebruik je beter de tactiek van de “bestraffing” of van “de beloning”?

Er zijn voorbeelden te vinden van gebieden waar bestraffing erg effectief lijkt te zijn.  Zo worden in Singapore met dreiging van hoge boetes de straten proper gehouden. En prijkt Zweden bovenaan de lijst qua verkeersveiligheid wegens snelheidsbeperkingen en alcoholverbod.

Werken op basis van verboden en straffen lijkt op basis van dit wetenschappelijk experiment zelfs beter te werken dan de tegengestelde optie.

Het inzetten op belonen van wenselijk gedrag kan echter op korte termijn voor een forse inhaalbeweging zorgen. We herinneren ons allemaal de rush op zonnepanelen toen die via het systeem van groenestroomcertificaten uitgerold werd. Nog bijna wekelijks worden we er door 1 of andere politieker aan herinnerd hoe duur dit systeem uiteindelijk uitvalt.

Wat in de VS nu gebeurt met de Inflation Reduction Act lijkt dezelfde effecten te gaan genereren.

Omgekeerde herverdeling of wegbereiders?

1 van de kritieken op een beleid gebaseerd op beloningen is dat het meestal het Mattheüseffect veroorzaakt. De rijken worden rijker, terwijl de armen de verliezers zijn. Ook in de VS zullen kapitaalkrachtige bedrijven, gezinnen wellicht het meeste voordeel halen uit de maatregelen. Vaak hebben zij de middelen (of kennen zij de wegen om aan die middelen te geraken) om op de maatregelen in te spelen. Deze ontbreken bij het armere deel van de bevolking. En rijkere mensen zijn vaak ook vlugger en beter geïnformeerd (via boekhouders, actief volgen van financiële pers, eigen netwerk, …).

Geregeld wordt daarbij ter verdediging ingeroepen dat early adopters voor nieuwe (milieu)technologie ook een hogere prijs betalen. Een prijs die naarmate het product meer verkocht wordt fors zakt, waardoor het beter in het bereik van een grotere massa komt.

Maar zelfs daarmee is zeker nog een groot gedeelte van de bevolking niet in staat om zelf deel te nemen aan die vernieuwing/verbetering. Hetzelfde kan echter gezegd worden voor een beleid zich baserend op dwang en bestraffing. Verplichte investeringen voor wie het geld niet heeft blijven onmogelijk. Het klimaatvraagstuk is ook een probleem van ongelijkheid.

Zullen duurzame beleggers eerder kiezen om te investeren in de VS?

Wat er ook van zij, volgens sommige vermogensbeheerders, zoals T. Rowe Price, zal de Inflation Reduction Act de investeringen in duurzame beleggingen in de VS erg aanzwengelen. Ze beschouwen de wetgeving als een gamechanger die de VS voor ESG-beleggers opnieuw aantrekkelijker maakt dan Europa.

Een beetje pamfletair wordt er gezegd dat “Europa zich veel zorgen maakt (en vandaar belangrijke wetgeving ontwikkelt), terwijl de VS eigenlijk veel doen“.

Daarmee wordt het cliché bevestigt dat Europa het continent van de regelneverij is, terwijl de VS the land of the free blijft. Hoewel ook in de VS projecten vertraging oplopen door het vergunningenproces dat ze moeten doorlopen, blijkt dit in Europa toch nog problematischer te zijn.

We moeten maar aan 2 recente projecten in België, de Oosterweelverbinding en de Ventilushoogspanningslijn denken om ons daar een voorstelling van te maken. Hoewel het tijdsframe om de klimaatverandering binnen de perken te houden steeds kleiner wordt (the time is now), is de doortastendheid van beleidsmakers in Europa vaak erg beperkt: vergunningen voor windmolens worden nog steeds frekwent geweigerd, verstrenging van de Euronorm voor voertuigen op fossiele brandstoffen wordt teruggedraaid,… .

Europa tilt zwaar aan het VS-protectionisme.

Hiermee is natuurlijk niet gezegd dat het Amerikaanse systeem superieur is. Een nieuwe ambtstermijn van D. Trump kan bijv. veel weer terugdraaien. Terwijl door de logge EU-besluitvorming er wel vertraging, versoepeling in regelgeving kan gerealiseerd worden, maar het ingeslagen pad wellicht niet meer verlaten wordt.

Je zou denken dat er een zucht van opluchting weerklinkt aan deze kant van de Atlantische oceaan nu de belangrijkste economie ter wereld alsnog de groene afslag neemt. Toch wordt de wending in de VS niet op gejuich ontvangen door Europa.

De EU reageert vooral negatief. Ze beschouwd de door Biden genomen klimaatmaatregelen vooral als een voorbeeld van ‘America First’-protectionisme.  Een bedreiging voor de Europese industrie omdat de Inflation Reduction Act Europese bedrijven, die inzetten op duurzame economie, benadeelt. Als voorbeeld kan je de regel zien dat er alleen belastingvermindering voor elektrische voertuigen is zo deze in de VS gebouwd zijn.

Internationale handelsregels verbieden dergelijk protectionisme. Maar de-globalisering maakt natuurlijk opgang. En in de VS betekent dit vaak “onze oplossing is uw probleem”. Dit is zo met de koers van de $ (The dollar is our currency, but your problem). En ook in de economische krachtmeting met China (verbod op uitvoer chipstechnologie ,  verbod op invoer van Huawei, … lijkt de-globalisering het leitmotiv.

Greenwashing op hoog niveau?

Je kan op verschillende manieren naar de Inflation Reduction Act kijken.

Zo kan je het vanuit judo-oogpunt bekijken. En dan concludeer je dat Biden er in geslaagd is de Republikeinen en hun conservatieve aanhang een pakket van maatregelen te doen slikken, waar ze absoluut niet spontaan voor warm lopen. Hij gebruikte daarvoor de kracht van de tegenstander zelf. Waar zijn eerder Build Better Back-plan niet kon doorgedrukt worden, is dit in essentie gewoon herverpakt. En kreeg dit een andere naam. Zeg nu zelf, wie kan tegen bestrijding van inflatie zijn? Mede door de vele incentives naar het bedrijfsleven is het onwaarschijnlijk dat Republikeinen alsnog mobiliseren om dit pakket later terug te draaien.

Maar ben je van slecht wil, dan kan je er ook greenwashing in zien. Onder het mom van klimaatmaatregelen de eigen economie bevoordelen en de vrije concurrentie onderuithalen.