Begin deze maand ging in Glasgow een opvolgvergadering van COP21 (klimaatakkoorden Parijs) door. Het werd de plaats waar een gynaecologisch wonder zich voltrok: een olifant baarde een muis. De vooruitgang op ecologisch vlak bij COP26 was echter vrij miniem. Te miniem volgens activisten, wetenschappers en NGO’s.

De positieve kant.

Concrete afspraken.

COP26 leverde concrete afspraken op.

• India deed een eerste toezegging tot netto zero-emissies. Dit echter pas in 2070.
• Voor het eerst werd er réchtstreeks naar steenkool en fossiele brandstoffen verwezen in een COP-overeenkomst. Alle landen gingen akkoord om  subsidies voor steenkool en inefficiënte fossiele brandstoffen af ​​te bouwen.
• Meer dan 100 landen ondertekenden de door de VS en de EU geleide belofte om de methaanemissies met 30% te verminderen. Dit tegen 2030. De vergelijkingsbasis is het niveau van 2020. Volgens dit artikel is dit in feite een no-brainer want simpel én goedkoop.
• Meer dan 100 landen hebben zich ertoe verbonden de ontbossing tegen 2030 te stoppen. Deze landen beschikken vandaag over 85 % van de bosoppervlakte. Echter om de opwarming tegen te gaan hebben we juist (her)bebossing nodig. Het glas is derhalve halfvol (positief),maar gelijktijdig ook halfleeg (negatief).

  

• Richtlijnen voor een wereldwijde koolstofmarkt werden goedgekeurd. De koolstofmarkt is in ontwikkeling sinds het protocol van Kyoto (1997). Op COP21 te Parijs was hierover een vaag artikel 6 afgeklopt. De nieuwe regels brengen standaardisatie en duidelijkheid.

Enkele andere opvallende resultaten.

• Er zijn ook enkele overeenkomsten afgesloten die toekomstige vooruitgang moeten versnellen. Landen zullen regelmatiger verslag moeten uitbrengen over waar ze staan met hun emissiereductiedoelstellingen en hun -strategieën. Dit houdt hopelijk de druk hoog. Ook zullen klimaatdoelen beter vergelijkbaar zijn en strenger worden gecontroleerd.
• VS en China lieten zien dat ze rond klimaatkwesties toch nog kunnen samenwerking. Ondanks andere geopolitieke spanningen tussen beide.
• COP26 ontlokte ook initiatief bij de financiële sector. De Glasgow Financial Alliance for Net Zero (GFANZ) werd opgericht. Deze beheert $ 130 biljoen aan activa die ingezet worden voor een transitie naar een emissievrije economie.

De negatieve kant.

Hoofddoel blijft buiten schot.

Al die toezeggingen brengen ons echter nog steeds niet tot de beoogde maximale temperatuurstijging van + 1,5 °C. COP26 tekende voor te minieme vooruitgang.

6 jaar na de akkoorden van Parijs (en rekening houdend met de toezeggingen op COP26) stevenen we nog steeds af op een temperatuurstijging van 2,4°C à 2,7 °C.  De emissies zullen op korte termijn blijven stijgen. Terwijl ze moeten dalen. Het klimaat is een systeem  dat door terugkoppelingen verandert. De effecten van die terugkoppelingen op de klimaatverandering zijn zeer groot en hebben exponentiële (zichzelf versterkende) effecten.

Andere punten van kritiek.

• “constructieve dubbelzinnigheid” is vaak nodig om in internationale afspraken iedereen op dezelfde lijn te krijgen. Ook hier is dit gebeurd. India en China stonden er op dat de formulering over het uitfaseren van kolen en subsidies voor fossiele brandstoffen afgezwakt werd. De definitieve tekst -zie de positieve kant- is veel minder kordaat. Maar gezien de omvang van de klimaatproblematiek is het zeer jammer dat hier geen dwingender standpunt kon gehandhaafd blijven.
• Rijke landen zijn er -nog altijd- niet in geslaagd hun belofte na te komen om jaarlijks $ 100 miljard te mobiliseren om armere landen te helpen emissies aan te pakken en zich voor de bereiden aan de klimaatverandering.
• Op de koolstofmarkt blijft de bezorgdheid dat oude regels van slechte kwaliteit kunnen overleven in dit systeem. Dit kan de doeltreffendheid van wat afgesproken is afzwakken.

  

• Het vertrouwen dat sommige van de aangekondigde toezeggingen zullen worden nagekomen (bijvoorbeeld rond ontbossing) is niet al te groot. Zo engageerde de Braziliaanse president, Bolsonaro, zich wel. Terwijl hij in de praktijk de voorbije jaren juist inzette op het versneld ontbossen van het Amazonegebied.
• Een andere grote zorg is dat het Amerikaanse Congres nog steeds geen wetgeving heeft aangenomen om de klimaat- en energietransitie te stimuleren. Dit verzwakt de doelstellingen en intentieverklaringen van de Amerikaanse regering. Het was 1 van Bidens verkiezingsbeloftes om de schade veroorzaakt door het terugtreden van Trump uit het klimaatverdrag terug te draaien. Voorlopig (?) heeft hij deze nog niet ingelost.
• Aan de private kant betekent de oprichting van GFANZ niet dat er extra nieuw geld zal worden ingezet voor klimaatoplossingen. Erger, sommige leden van GFANZ zijn niet te beroerd om ook nieuwe olie-exploratie- en productieprojecten te blijven financieren.

Waar zijn de leiders als we ze nodig hebben?

Al bij al ontbraken op deze COP duidelijke leidersfiguren. Nergens klonk begeestering. Een tot engagement aanzettende stem, die ook vertrouwen genereert, ontbrak. Uitlatingen als ‘Yes we can‘ (Obama), “Wir schaffen das ” (Merkel), “Whatever it takes” (Draghi) zijn voorbeelden van wervende overtuigingen die ook de draagkracht in de klimaatproblematiek kunnen versterken.   

OK, Joe Biden was er. Maar we onthouden toch vooral dat hij er in slaap leek te vallen. Onze premier gaf een speech voor een quasi lege zaal. Hij stond er met lege handen wegens geen overeenkomst over het te voeren beleid tussen de federale overheid en haar regio’s. Poetin en Xi Jinping bleven zelf volledig weg uit het gebeuren.

Wat moet de belegger van COP26 onthouden?

De Glasgow COP werd aangekondigd als een laatste kans om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C. Die kans is niet verzilverd. Technisch is het nog steeds mogelijk, maar dan moet er wel dringend én kordaat geageerd worden.

Het steekt dat COP22 (Marrakech), COP23 (Bonn), COP24 (Katowice), COP25 (Madrid) en nu COP26 geen fundamentele doorbraken opleverden. Als zelfs belangrijke VN-toppen geen doortastende beslissingen kunnen/durven nemen, bestaat het gevaar dat mensen de noodzakelijkheid van de te nemen maatregelen beginnen te relativeren.

Mogelijke gevolgen.

• uithollen van draagvlak en engagement?: Zullen particulieren hun gedrag en prioriteiten voldoende aanpassen? Zullen bedrijven de ingrijpende veranderingen die nodig zijn om op schema te liggen voor +1,5 °C (met een emissiereductie van 45% tegen 2030) wel naleven? Waarom zouden ze als zelfs regeringen dit engagement niet ernstig nemen?
• verder afkalven van politieke geloofwaardigheid?: Zal het gebrek aan politiek leiderschap rond de klimaatproblematiek nog meer kiezers frustreren, waardoor de leegloop naar extreme partijen of toenemende  onverschilligheid verder groeit? Voor de aankomende generaties (Youth for Climate) moet het zijn alsof ze een gevecht tegen (no pun intended) windmolens aan het leveren zijn.
• wat met de eerste slachtoffers?: Zullen arme landen en zij die bijzonder kwetsbaar zijn voor de effecten van klimaatverandering wel blijvend mee willen stappen in de strijd tegen klimaatopwarming? Nu de grote economieën -grotendeels verantwoordelijk voor het ontstane probleem- hun verantwoordelijkheid niet volledig opnemen, kunnen ze eieren voor hun geld gaan kiezen. En hun financiële -en economische middelen reserveren voor aanpassing aan klimaatverandering. En niet langer aan bestrijding ervan.
• business as usual?:Hoe zal het koolstofmarktplan uitgevoerd worden? Hoe krachtig zal de markt reageren op de implementatie ervan? We moeten weg uit het systeem van compensaties, die in feite de emissies juist legitimeren. Een pervers effect. De emissies moeten nu toch eens echt verminderd worden.

Geen directe gevolgen voor beleggers.

COP26 heeft de zaken een beetje opgeschoven. Maar op geen enkele manier is een grote stap voorwaarts gezet. Het is derhalve onwaarschijnlijk dat de top op korte termijn effect zal hebben op de financiële markten.

• De aan de gang zijnde verschuivingen naar hernieuwbare energie en elektrische voertuigen zullen blijven in een snel tempo doorgaan. Maar een extra versnelling om een vluggere verschuiving in deze markten te realiseren zal uitblijven.
• In sectoren waar actie mbt. emissie-afbouw +/- nog op gang moet komen (renovatie bestaande huis- en kantorenmarkt / transport in de lucht of over het water/ voedingsindustrie , …) zal Glasgow geen extra golfslag veroorzaken. Laat staan een tsunami van verandering op gang brengen.

Waarvan moet het aanzwengelen dan wel komen?

Als het niet op grote toppen gebeurt, dan moeten we ons weer focussen op specifieke beleidsbeslissingen. Wereldwijd dienen er nog talloze knopen  doorgehakt te worden.

• Het ziet er niet naar uit dat landen van de OPEC of Rusland spontaan hun goudhaantjes (olie & gas) uit handen gaan geven. Vanuit deze hoek valt er dus niet veel te verwachten.
• China lijkt meer bezig met het consolideren van de macht van de CP en met uit te bouwen tot grootmacht in zijn eigen regio (Taiwancrisis in de maak?). De Olympische winterspelen die er volgend jaar plaatsvinden zullen op zijn minst wel (om meer dan propagandistische redenen?) inzetten op een groen imago.
• Of Afrika en Latijns-Amerika warmlopen om strengere klimaatmaatregelen te nemen, is moeilijk van hieruit uit te maken.
• Europa heeft een ambitieus klimaatplan, maar of alle landen volledig- én tijdig volgen is een open vraag. De situatie zoals ze zich in ons land voordoet of Polen die eigen wetgeving wil laten primeren op Europese wetgeving doet het ergste vrezen.

De VS dan maar?

Zijn we dan opnieuw afhankelijk van de stappen die de VS op korte termijn ondernemen om de bal verder aan het rollen te krijgen? Het ziet er naar uit. Indien ze daar in de komende maanden hun klimaatwet aannemen, kan dit een belangrijke katalysator zijn voor investeringen.

Maar laten we niet vergeten dat ze inmiddels wél al een infrastructuurwet aangenomen hebben. Een gedeelte van die investeringen (spoorwegen, laadpalen voor elektrische voertuigen, …) dienen het afremmen van de klimaatverandering.

Er zijn echter ook tal van werken voorzien waar staal en beton in grote mate de dienst uitmaken (wegenbouw, bruggen, …). Activiteiten die juist gepaard gaan met grote CO2-uitstoot.

Met een klimaatwet die gestemd wordt na de infrastructuurwet, is de kans groot dat de ene de andere in de weg zit. Dat de kar voor het paard gespannen is. Dat de aanbestedingen en beslissingen mbt. infrastructuur gebeuren op basis van oude (en dus flauwe) milieuregelgeving. En niet op basis van scherpe normen, die de klimaatverandering moeten tegenhouden.

Gemiste kans.

Al bij al een ontmoedigend resultaat. We kunnen alleen maar hopen dat de ecologische bevallingen op komende COP-bijeenkomsten gynaecologisch wat meer geforceerd worden. Als het op natuurlijke wijze niet komt of er complicaties zijn, kan een keizersnede aangewezen zijn om moeder én kind te sparen.