Europa heeft (of moeten we gezien de recente gebeurtenissen schrijven: had?) flink wat expertise opgebouwd in evalueren van extra-financiële informatie over bedrijven. Inzetten op ESG is pas zinvol zo er betrouwbare informatiebronnen zijn, welke evalueren of bedrijven duurzaam zijn en of beleggingsfondsen die er in beleggen ernstig zijn. Passen ze uitsluitingsregels (niet investeren in tabak, fossiele brandstoffen, ….) toe of gaan ze voor bedrijven die “best in class” zijn op hun terrein? Als we het aan de bedrijven of de fondsen zelf overlaten om daar standpunten over te publiceren, dan zal de marketingafdeling het vlug overnemen en dreigen we volop in greenwash te verzeilen.

Door de jaren heen zijn er aan deze kant van de oceaan tal van organisaties opgestaan, welke de houding én de praktijk van bedrijven en beleggingsfondsen tegen het licht hielden. Zo kon een belegger zekerder zijn dat hij geen kat in een zak kocht bij het duurzaam investeren.

Koken kost geld.

Maar investeren in onderzoek naar extra-financiële informatie, is een kostelijke bedrijvigheid. In tegenstelling tot financiële informatie, die meestal relatief mooi (zij het soms verdoezeld) opgelijst is in de jaarverslagen van bedrijven, vergt het vergaren van informatie over het ESG-beleid van bedrijven het verkennen van diverse bronnen, die vaak erg verspreid en niet altijd vlot toegankelijk zijn.

Naast overheidsinkomsten (als publiek relevant onderzoekscentrum), zijn banken, verzekeraars en andere institutionele beleggers de bronnen waar dergelijke instellingen hun geld moeten bijeenzoeken. En uiteraard -in een tijd waarin op de kleintjes gelet wordt- is het niet evident om zijn informatie aan voldoende hoge prijs te kunnen verhandelen. Te meer omdat de diepgang, die vereist werd steeds opgedreven werd. Niet alleen door druk gezien er stelselmatig betere kennis bij beleggers aanwezig was en (financiële) activisten ook hun gewicht in de schaal wierpen. Maar ook door de groei van het aantal raters zelf, die elkaar de koek onderling betwisten.

En dan begint het schoentje wel eens te wringen. We zagen dan ook zowel schaalvergroting ontstaan (vb. fusie Vigeo met Eiris in 2015) als overname (en integratie) van de informatieverstrekkers door belangrijke groepen uit de financiële wereld.

Bovenstaand schema vonden we bij Novethic, die in april van dit jaar een artikel gewijd hebben aan het opkopen van Europese raters door Amerikaanse instellingen. In het artikel wordt misschien een beetje goedkoop gesteld dat Amerikanen op vinkenslag liggen om nuttige bedrijven te kopen op momenten dat de markt rijp begint te raken. Dit zou nu voor ESG het geval zijn. Het is een opmerking die we ook regelmatig horen wanneer multi-nationals kleine start-ups oppikken om ze in hun werking te integreren (of uit de markt te weren).

Het schema duidt wel aan dat er een concentratiebeweging aan de gang is.

1. ISS ESG  sloeg zowel in 2015, 2017 en in 2018 haar slag. Hoewel haar functie op het Novethicschema gereduceerd wordt tot raadgevers mbt. stemrecht, is de werking van ISS ESG toch veel uitgebreider. Ze wil investeerders helpen om verantwoord te beleggen door middel van screening, analyse en rating. Fondsenhuizen spelen daar natuurlijk op in. Zo verwees Candriam nog recent dat 2 van haar fondsen in de Europese Top 10 mbt. klimaatprestaties stond.
2. De financiële informatieverstrekker Morningstar kocht in 2017 Sustainalytics. En heeft sindsdien in haar informatieverstrekking diverse ESG-gerelateerde ingrepen uitgevoerd (Morningstar Sustainability Rating – hoewel gepubliceerd in 2016 wordt mee door de Sustainalytics-info gevoed, de Carbon Risk Score en de exposure aan fossiele brandstoffen werd aan de financiële info toegevoegd per 2018).
3.  S&P Global kocht het Engelse Trucost in 2016. Trucost berekent de verborgen kosten van niet-duurzaam gebruik van natuurlijke bronnen door bedrijven. Naast kredietratings is S&P Global onder meer ook gekend van haar indexen: de S&P 500 zal wel de bekendste zijn, maar ze beheert ook onder meer maar liefst 56 diverse ESG indexen.
4. Moody’s tot slot, kocht in april 2019 Vigeo Eiris. Moody’s is eveneens gekend als een kredietratingspecialist en moet gezien worden als de grootste concurrent van S&P. Maar ook haar werking is in de loop van de jaren uitgedeind. Met het verwerven van Vigeo Eiris versterkt ze nu ook een andere adviespoot, die voor investeerders van belang is. Niet alleen kredietwaardigheid kan een risicofactor voor een belegger zijn. Meer en meer is niet-duurzaamheid dit ook aan het worden (denk aan stranded assets in fossiele brandstoffen, of scherpe waardedalingen van bedrijfswaarde als fraude (cfr. dieselgate/belastingsontduiking) ontdekt wordt).

Zullen de menus smakelijk blijven?

Dat grote instellingen met een goed gevulde portefeuille het best geplaatst zijn om zich bijkomend te versterken en dit hier blijkbaar doen als het gaat over verwerven van specifieke ESG-expertise, kan tot diverse bemerkingen leiden:

• negatief kan je stellen dat ingebed raken in een grote financiële groep het risico inhoudt dat minder onafhankelijk dan vroeger kan gewerkt worden. Rendabiliteit en vermarktbaarheid van informatie kunnen gaan primeren op inhoudelijke relevantie van de informatie.
• eveneens negatief is de vaststelling dat de wet van de sterkste de grote invloed van de VS op de financiële wereld nu nog zal versterken in een domein waar dit tot voor kort nog niet het geval was. Als ook de ESG-wereld door een Amerikaanse bril zal bekeken worden, zullen mogelijk bepaalde landen, sectoren of bedrijven minder goed opgevolgd worden.
  • Een (achterhaald, want daterend uit 2010) voorbeeld om dit duidelijk te maken: De top 10 van milieuvriendelijke landen bestond onder meer uit: Costa Rica, Cuba en Colombia. Van Cuba is geweten dat de relatie met de VS er al sinds meer dan 50 jaar onder spanning staat. Colombia wordt door VS o.m. gezien als een bakermat van drugshandel. Deze opvattingen kunnen wel eens zo dominant zijn dat positieve kanten aan die landen verbonden gewoon niet meer opgemerkt worden.
• positief daarentegen is de vaststelling dat belangrijke pionnen in de financiële verslaggeving ESG blijkbaar zo belangrijk vinden dat ze mee in de cockpit willen gaan zitten om visievorming én kennis hierrond te beheren én te verspreiden. Dit wijst er op de ESG en duurzaam beleggen  als significant én blijvend voor de komende jaren gezien wordt. Anders zou men daar zijn geld niet in steken.
• eveneens positief is dat de opgebouwde kennis door Europese instellingen bij gebrek aan geld niet verloren gaat, maar de kans krijgt om zich verder te ontwikkelen.

Het lijkt dus een beetje op een nieuw Marshallplan. Met ditmaal niet de communisten als te neutraliseren vijand, maar hopelijk de milieuvernietigende – (E), mens onderdrukkende – (S) en egoïstische verrijkingscultuur (G).