Zo af en toe vragen mensen naar een definitie van “ethisch” of van “duurzaam” (wie meer indruk wil maken oefent maar beter tot het engelse begrip “sustainable” zonder haperen uit de mond komt). Omdat dergelijke begrippen momenteel organisch groeien, is het bijna onmogelijk en vaak zelfs gevaarlijk om daar een sluitende omschrijving voor te geven. De aandachtige lezer zal gemerkt hebben dat ik me op deze site ook zelf niet waag aan een dergelijke definitie. Want we zijn allen ook kinderen van onze eigen tijd en ons begrippen- & waardenkader is niet zo stabiel als we zelf geneigd zijn te denken. Voorbeelden?
- Waar het 100 jaar geleden zo was dat de man in een relatie zijn vrouw quasi “bezat” & huiselijk geweld tot de normale drukkingsmiddelen leek te behoren, is vandaag zelf geweld tegen dieren niet meer aanvaardbaar. Drukkingsgroepen als GAIA, maar ook media zorgden er voor dat dit laatste een issue werd en dat daar nu min of meer common sense over ontstaan is.
- Net zo met legerdienst. Waar tot 50 jaar geleden de norm was dat iedere “gezonde” jongen een dienstplicht te vervullen had & dat ook maatschappelijk totaal niet in vraag gesteld werd, is er na druk van antimilitaristen (en ook door de gunstige omgevingsfactoren, gezien de accute dreiging van invallen in onze Westerse landen afgenomen was) aanvankelijk in alternatieven als burgerdienst voorzien en nog later werd de dienstplicht zelf afgeschaft.
- En waar garagisten tot pakweg 50 jaar geleden de afgewerkte olie uit de voor onderhoud binnengebrachte wagens simpelweg in hun achtertuin uitkieperden, is het milieubewustzijn (of minstens het bewustzijn dat sanering achteraf torenhoge kosten met zich meebrengt) gegroeid.
De voorbeelden van verschuiving in ons denken over wat mag en niet mag zijn legio. En het is gemakkelijk om met de ogen en de inzichten van vandaag het gedrag van onze (groot)ouders als onverantwoordelijk te bestempelen. Misschien kan dit ons wel tot het inzicht brengen dat ook wij wellicht nog diverse blinde vlekken in ons denken en handelen hebben, waarop komende generaties ook met onbegrip en/of misprijzen zullen op terugblikken.
Hebben we het over “ethisch” en over “duurzaam” , dan kunnen we niet buiten een visie op mens- en maatschappij heen. Hierin zullen evidente zaken als “rentmeesterschap tav. de planeet” (gebruik de aarde op een manier waardoor ze later ongeschonden kan doorgegeven worden aan onze kleinkinderen) & “solidariteit met anderen” (weg van de “ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken”-mentaliteit) zeker aan bod komen.
Om na te denken over duurzaamheid en ethisch handelen is het dan ook nuttig om zich een toekomstvisie eigen te maken. Nu weet ik ook wel dat utopieën in het verleden vaak misbruikt zijn & dat het gemakkelijker is om het verleden te voorspellen dan de toekomst. Het is dus eenvoudig te dromen over waar je zelf naartoe wil gaan (of hoe de wereld en zijn bevolking best evolueert). Je droom waarmaken door middel van concrete stappen daar naartoe is al wat moelijker. En in het uitwerken van die stappen kan je nog verhinderd worden door onvoorziene omstandigheden (je kan een invaliditeit oplopen, je werk verliezen,…). Een steekhoudende toekomstvisie op de maatschappij, is minstens even moeilijk te vinden. Tenzij je je er van af maakt met ééndimensionele benaderingen, genre George Orwell had gelijk met zijn boek 1984. We komen in een dictatoriale wereld terecht waar het begrip privacy geschapt is. Met dank aan Apple, Google & Facebook.
Deze week is er echter een boek verschenen, dat met een beetje geluk de discussie over toekomstvisies terug kan aanzwengelen.
In 2052 – A Global Forecast for the Next Forty Years heeft de auteur Jørgen Randers nagegaan welke evoluties er ons te wachten staan. Randers is niet de eerste de beste. De nu 67-jarige auteur stond mee aan de wieg van de Club van Rome. Een organisatie, die in 1972 reeds waarschuwde voor de gevolgen van uitputting van grondstoffen en van vervuiling. Hun bevindingen kregen wereldwijde aandacht. Enerzijds omdat 1 van de medestichters van de Club van Rome de Nederlandse hoogleraar Jan Tinbergen was en die had net 3 jaar eerder de Nobelprijs voor de Economie gekregen. Anderzijds omdat de feiten hen ook dadelijk meezaten. In 1973 kondigde de OPEC immers sancties aan tegen Westerse landen, die te uitdrukkelijk Israël gesteund hadden in het conflict met de Arabische buurstaten en de Palestijnse bevolking. De oliekraan werd dichtgedraaid en de paniek sloeg toe. De “autoloze zondagen” waren geboren. Het begrip Grenzen aan de Groei werd daarmee definitief gelanceerd en het vooruitgangsoptimisme van de jaren 60 kwam tot stilstand.
- Jørgen Randers
Exact 40 jaar later is opa Randers (nu 67) klaar met een vervolg, waarin hij projecteert wat de verwachtingen en de uitdagingen zijn voor wereld, die hij zijn kinderen en kleinkinderen zal nalaten. En waarin hij zijn laatste levensjaren zal moeten slijten. Het is geen optimistisch geluid wat hij brengt. Speciaal voor wie zijn boodschap niet wil ter harte nemen zijn de woorden “doemdenker en onheidsprofeet” uitgevonden. Centraal staat het idee van “too little, too late”. Ja, we gaan bewuster om met grondstoffen dan vroeger & ja, de wetenschappelijke vooruitgang helpt ook om verbeteringen & vooruitgang te realiseren. Maar het korte termijndenken, dat zowel in de politiek als in het kapitalisme de dienst uitmaakt zorgt alleen voor uitstel van een catastrofe (hij situeert die in 2e helft van 21e eeuw), niet voor het verhinderen er van.
Betrokkene doet onder meer deze aanbevelingen :
- geboortebeperking in het Westen (ecologische voetafdruk van mijn dochter is vele malen groter dan die van een kind in India).
- radicaal reduceren van het gebruik van fossiele brandstoffen in het Westen
- dringend investeren in “low cost natural low carbon energy” voor de ontwikkelingslanden (zonne-energie, windenergie, …)
- doorbreken van het korte termijndenken
Je kan dit alles op deze link eens beluisteren & bekijken. Dit naar aanleiding van de boekvoorstelling in Rotterdam. Hij vraagt hierbij om niet op de pianist te willen schieten omdat hij sommige onpopulaire ideeën aanbrengt. Hiermee parafraseert hij natuurlijk An Inconveniënt Truth waarmee Al Gore enige jaren geleden de boer op ging.
En zo komen we bij de titel van dit bericht. Door het korte termijn-denken van (westerse) politieke – & economische leiders en door het feit dat hun bevolking negatieve boodschappen liever niet wenst te horen gedragen wij ons zoals de opvarenden van de Titanic. We slaan de waarschuwingen in de wind, de kapitein weet dat hij op ramkoers met ijsbergen zit en de meer bemiddelde mensen dansen verder hun noodlot tegemoet. De armen -eerste menselijke milieuslachtoffers bij global warming- hebben al helemaal geen stem in dit verhaal. Wil je de koers veranderen dan zal je zelf in aktie moeten komen.
Met ons beleggingsaanbod bieden we je onder meer tal van ecologische fondsen aan. Ongetwijfeld bedenk je zelf nog andere actiemiddelen.
Heeft Randers gelijk? Hoewel zijn bronnenmateriaal erg sterk is, kan niemand de toekomst voorspellen. Eén van de jammerlijkste gevolgen van een negatieve boodschap is natuurlijk dat de kans bestaat dat je hier moedeloos van wordt. “Het haalt toch niets uit!”. Van bij de pakken blijven zitten is nog niemand beter geworden. Sommigen hebben daarom het motto van de filosoof Karl Popper overgenomen: “Optimism is a moral duty”. Of zoals ik jaren geleden ooit las aan de deur van een volkscafé: “Alle dagen hopen”.