Voor de oude rockers onder ons is Ten Years After, een hardrock-band met psychedelische randjes, die furore maakte op Woodstock én met Alvin Lee een gitaargod in zijn midden had.

Diezelfde oude rockers hadden misschien – milder geworden door de jaren én opgeschoven in de maatschappelijke orde tot fatsoenlijke burgers – een gedeelte van hun spaarcenten in bankaandelen gestopt. De zogenaamde “goede huisvader”- aandelen. Een goed idee tot het kaartenhuisje met veel gedruis -als was het een oorverdovende drumsolo-  in 2008 in elkaar stortte.

De B-kant van hiernaast vermelde single realiseerde zich, terwijl je met hippie-idealen toch eerder gehoopt had dat de A-kant had gewonnen.

Inmiddels is Alvin Lee overleden, maar het leed over de toen verloren spaarcenten zal gebleven zijn.

10 Years After 2008 : de lessen geleerd?

Heeft de financiële crisis uiteindelijk geleid tot ingrepen in het financieel systeem, zodat eenzelfde catastrofe zich niet meer kan herhalen? 

Neen, als we het rapport van Finance Watch met als titel “Ten Years After: Back to Business as Usual” mogen geloven.

Finance Watch is een Europese NGO, opgericht in de nasleep op de financiële crisis van 2008. met als doel een tegengewicht te bieden aan de financiële lobby. Waar deze laatste zich inzetten om  zo weinig mogelijk in hun ontplooiing gehinderd te worden, probeert Finance Watch met technische argumenten te lobbyen om bij het maken van financiële regelgeving het openbaar belang voorop te stellen. Consumentenbelangen, democratie, ongelijkheid, planeet en stabiliteit zijn aandachtspunten.

Met het ineen klappen van grote investeringsbanken als Lehman Brothers, nu 10 jaar geleden, bleek hoe kwetsbaar het financieel systeem was.

In de jaren voordien had de financiële wereld immers zijn band met de reële economie én met de noden van de gemeenschap verloren.

Met grote financiële hefbomen (voor iedere € 100, die in risicovolle beleggingen geïnvesteerd zat hadden de 4 Belgisch grootbanken in 2008 gemiddeld slechts 10,4 % als buffer voor problemen opzij gezet), probeerden ze hun winst te maximaliseren.

Finance Watch stelt in een recent rapport dat de regelgeving die na de crisis tot stand kwam niet krachtig genoeg is om de toen blootgelegde structurele kwetsbaarheden weg te werken. Volgens hen is daarbij the window of opportunity om tot een fundamentele herschikking van de globale financiële sector te komen verkeken.

Een waaier van pijnpunten.

In een publicatie van 44 pagina’s schreven ze hun analyse neer. Ze trekken volgende conclusies: 

Hoewel het al lang nodig was, heeft er géén grondige hervorming van het institutionele bestuurskader van de ‘wereldwijde financiële architectuur’ plaatsgevonden.

In de plaats van een bindend globaal raamwerk van regels te creëren, dat door internationale organisaties als de in Bretton Woods gecreëerde instellingen als IMF en Wereldbank zou opgevolgd en bestuurd worden, blijft de internationale gemeenschap steunen op de G20 en de Financial Stability Board.

Dit zijn echter politieke creaties zonder enige eigen middelen of formele wettelijke kracht. Hoe kunnen deze de activiteiten van een overvloed aan technische committees belast met financiële regelgeving op een globaal niveau begeleiden en stroomlijnen?

Systemisch belangrijke financiële instellingen zijn nauwelijks in omvang en complexiteit veranderd. Ze vormen nog steeds een groot risico voor de financiële stabiliteit, met kapitaalvereisten die slechts marginaal sterker zijn en uitdoofscenario’s die amper getest werden.

Uitzonderingen daar gelaten heeft men nagelaten om de ontleen – en betalingsfuncties te scheiden van hoge-risicohandel en beleggingsactiviteit. Hierdoor zijn de gewone bankklanten en de gebruikers van basisbankfuncties blootgesteld aan dezelfde risico’s als vroeger.

Voor de banken betekent dit ook dat het credo to big tot fail blijft gelden. Hoewel beschouwd als 1 van de basisoorzaken van de crisis in 2008 blijft hierdoor de ‘moral hazard‘ in het financieel systeem even hardnekkig aanwezig als vroeger. Politieke initiatieven om deze impliciete overheidssteun aan de kant te schuiven werden gecounterd door de systemisch belangrijke financiële instellingen.

De bijna onbeperkte injectie van liquiditeit in het financiële systeem opgezet door de grootste centrale banken ter wereld heeft massale kapitaalstromen omgeleid én nieuwe ‘bubbels’ gecreëerd. Deze dreigen op hun beurt het systeem te destabiliseren.

Ondanks het feit dat de aandelenmarkt  in de VS sinds het begin van dit jaar aan het  uitbodemen lijkt, noteert deze aan historisch hoge waarden.  Ondertussen waarschuwt de ESRB sinds eind 2016 voor een potentiële bubbel in vastgoedprijzen bij sommige EU-landen.

Kunstmatig lage rentetarieven, slecht afgestemde incentives, risicovolle leningen en ‘moral hazard’ roepen een verontrustende ‘déjà vu’ op. Er staan ons stijgende schulden, hoge percentages van non-performing loans (NPL) en  grootschalige wanbetalingen te wachten zodra de rente stijgt. Spooky!

Op het eind van 2017, hadden Europese  banken bijna  EUR 1 triljoen (1 miljoen tot de 3e macht) aan NLP’s op hun balansen prijken. In plaats van bij deze banken te eisen dat ze deze risico’s internaliseren en hiermee de potentiële kost van hun onverantwoord uitlenen absorberen, lijkt men terug de kant op de gaan van het verpakken van deze kredieten als een aanvaardbare manier om de risico’s over te dragen op de kapitaalmarkt.

Hoewel het begrip ‘financiële nieuwigheid’ veel van zijn glans verloor in de nadagen van de crisis, blijven banken gewoon doorgaan met het opnieuw verpakken van hun financiële middelen in nog complexere en niet minder ondoorzichtige producten. Altijd blijven ze op de loer liggen of ze een grotere zot kunnen vinden die kan overtuigd worden om deze van hen te kopen.  Er heerst een diep misleidend geloof dat nieuwe ‘innovatieve’ financiële instrumenten bijdragen tot een efficiëntere markt. Net zoals er een bijna mythisch geloof is in de wijsheid en het zelfregulerend vermogen van ‘vrije markten’. Of het nu gaat over academici, regelgevers of politici, ze lijken allen in hetzelfde bedje ziek in hun inspanningen om ‘sociaal nutteloze’ activiteiten van de financiële sector te sparen.

Met elk regelgevend initiatief bleek dat de lokroep om zich verder te ontwikkelen in slecht gereglementeerde grijze zones zich versterkte. Hierdoor is het zogenaamde ‘schaduwbankieren‘ er met forse schreden op vooruit gegaan.

De afhankelijkheid van banken van korte termijn-financiering uit de sector van schaduwbankieren, bijv. repo’s  en ABCP’s  werd duidelijk geïdentificeerd  als 1 van de belangrijkste besmettingsversnellers tijdens de crisis van 2008.  De opbouw van buitensporige hefboomwerking buiten het bankwezen is door experts en regelgevers inmiddels opnieuw aangewezen als een belangrijke bron van zorg en mogelijke bron van de volgende financiële crisis.

Vergeleken met 2008/09 is het arsenaal van de internationale gemeenschap om een nieuwe wereldwijde crisis aan te pakken uitgeput.

Terwijl de prudentiële risico’s waarmee de financiële systemen geconfronteerd worden grotendeels ongewijzigd bleven, zijn de fiscale – en monetaire instrumenten waarover overheden en centrale banken beschikken drastisch gedecimeerd.

De rentetarieven in de belangrijkste ontwikkelde economieën staan nog steeds op of dicht bij hun historisch dieptepunt. En dit na jaren waarbij centrale banken ( lees: ECB) enerzijds experimenten met nulrente-tarieven -het probleem van de “zero lower bound” – en anderzijds ander onconventioneel monetaire beleid ( QE – Quantitative Easing) -de miljarden overheids- en private-sectorobligaties die zij in de loop van het grootste deel van dit decennium opgekocht hebben- .

Op vandaag lijkt -in het bijzonder- Europa hopeloos slecht toegerust om het hoofd te bieden aan een nieuwe crisis.

Schrik: verlammend of richtinggevend?

De waarschuwing van Finance Watch is niet de enige die verschijnt in deze periode van verjaardag / herdenking.

Dat het ooit terug fout gaat in de financiële wereld is een feit. Waar én wanneer is helaas niet te voorspellen. We hebben geen glazen bol.

Daarom geven we de geformuleerde bedenkingen mee zonder veel commentaar.

Alleen toch het volgende.

Doemdenken werkt verlammend. Als een hond op een zieke koe staan kijken, heeft die koe nog nooit genezen.

Handelen lijkt verstandiger. Maar, omdat we niet weten waar de volgende crisis zich zal manifesteren, heeft niemand een waterdichte schuilplaats.

Gezond verstand pleit er o.i. in dit geval dan ook voor:

• Om uw spaar- en beleggingsgeld voldoende te spreiden. Niet alles op spaarrekeningen (cash), net zo min als in vastgoed of in beleggingsfondsen.
• Durf daarbij toch eens over je muurtje kijken.
• Blijf voldoende kritisch ten opzichte van alle hypes die als uw zogenaamde redding aangeprezen worden (bitcoins, & andere cryptomunten, whisky, horloges, oldtimers ….).
• En als je na lezen van dit artikel toch liever een duurzaam financieel systeem ziet, kan je om te beginnen je eigen spaarrekening of je eigen beleggingen al in die richting duwen.  Duurzaam sparen én duurzaam beleggen? Ook in België groeit het aanbod hierrond.