De meeste mensen in Vlaanderen die vandaag ouder dan 40 jaar zijn, zijn wellicht nog opgevoed in de katholieke traditie. Daar behoorden ook vaste rituele teksten en tradities bij. De Aktes van Berouw, – Hoop,  – Geloof  en Liefde. De 10 Geboden,  …

Door klassikaal scanderen zijn die allemaal nog ergens in het langetermijngeheugen blijven hangen. Ik dacht daar aan toen ik eergisteren met steeds stijgende verbazing de nieuwe spot van Febelfin onder ogen kreeg. Febelfin is de koepel van de Belgische financiële instellingen. Vooral het 2e gedeelte van het 5e gebod (Dood niet, geef geen ergernis) & van het 8e ( Vermijd … Ook de achterklap en het liegen) kwam bovendrijven.

Nu heb ik ook een verleden waarin ik een bescheiden functie binnen het bankwezen had. Ik weet ook wel dat er een hemelsbreed verschil is tussen de kantoorhouder ter plaatse, de principaal waar hij of zij voor werkt en de koepel van de bankinstellingen. Op elk van deze niveau’s zijn er ook erg integere mensen aan de slag.

Maar wat er nu aan Newspeak voorligt (‘voorliegt’ zou ik in feite moeten schrijven), tart toch alle verbeelding.

Het moge duidelijk zijn dat de banksector met enkele problemen worstelt. En dat zijn imago mede door de financiële crisis, bankbonussen en verkeerde financiële keuzes, waarvoor de gemeenschap (en dus iedere belastingsplichtige) nog jarenlang mag opdraaien, bezoedeld is. Ook duidelijk is dat elk bedrijf dat imagoschade oploopt het nodige probeert te doen om die te counteren. Een promotiecampagne om de naam te zuiveren of om 1 of meerdere sterkere punten van het product te belichten en daarmee de aandacht van de eerder gerezen problemen af te leiden, behoren dan tot de truken van de foor.

Onder de hoofding Bankieren voor de samenleving is Febelfin  momenteel met zo een charme-offensief gestart. Onder het motto Route naar een duurzame en vitale financiële sector, heeft ze zowel een website bankieren voor de samenleving als een rapport gepubliceerd. Dit rapport heb ik nog maar vluchtig bekeken, maar het filmpje dat daar promotie voor voert, deed mijn schaarse haren ten berge rijzen. Je kan het hier bekijken. Op 2 minuten en 21 seconden vertelt men er de argeloze bezoeker dat men goed bezig is.

INHOUD

Zo zijn er volgende zinsneden (in het vet) te horen. Onze commentaar volgt er telkens onder.

1. Banken willen duurzaam en vitaal zijn en hun verantwoordelijkheid opnemen voor de impact die ze hebben op de samenleving.

Met goede bedoelingen is de weg naar de hel geplaveid. Er is helaas een groot verschil tussen een intentie en een daad.  Maar kom, hier kan nog het voordeel van de twijfel toepast worden. Per slot van rekening zijn er in Vlaanderen tal van fanfares of sportverenigingen die als motto dragen “Willen is Kunnen“.

2. Elke € die jij spaart pompt de financiële sector terug in de Belgische economie.

Lees even Een bank achteruit van Fairfin, winnaar van de prijs voor sociaal-cultureel werk in 2012, waar deze bewering juist weerlegt wordt. En herinner je Marc Verwilghen’ s uitspraak in de parlementaire onderzoekscommissie Dutroux:  “iemand van jullie liegt”.

3. Kredietaanvragen uit controversiële sectoren zoals de wapenhandel of vervuilende industrie beoordelen wij heel streng.

Streng beoordelen is natuurlijk nog geen synoniem voor weigeren. Lees even dit artikel over investeringen in kolencentrales of surf eens naar www.banksecrets.eu en klik eens op enkele Belgische grootbanken om te zien waar ze onder meer in investe(e)r(d)en..

4. Sociale – en ecologische projecten stimuleren en steunen wij met voordelige tarieven.

Het is ongetwijfeld zo dat banken, nu de wingewesten van speculatieve beursverrichtingen in elkaar gestort zijn, op zoek moeten gaan naar ander vormen van investeren en daar hun marges zullen in zoeken. Dat impliceert dat ze dichter bij huis zullen moeten in hun winst -wat mij betreft: géén scheldwoord– voorzien. Dat ze daarbij ook lessen trekken uit het verleden en alternatieve projecten vlugger dan vroeger overwegen, neemt niet weg dat sociale – en ecologische projecten het vaak moeilijk hebben om gefinancieerd te raken. Lees bijv. deze oproep, uitgaande van toch geen klein bedrijf 😉 .

En dat  bijv. derdeleeftijdsvoorzieningen (rusthuizen, …) met het oog op de vergrijzing booming business zijn, is ook banken niet ontgaan. Dit zijn inderdaad sociale projecten, maar toch dient gesteld te worden dat het succes van bijv. de kredietverlening van Tiodos België voor een groot stuk te danken is aan het feit dat klassieke banken voor financiëring aan sociale – of culturele organisaties vroeger hun neus ophaalden.

Dat de rentes momenteel laag staan én daardoor de financiëringskosten algemeen gedaald zijn is een economisch gegeven en geen eigen verdienste van de banken.

En we mogen de rol van de overheid in deze kwesties ook niet vergeten: groene leningen waren zo interessant omdat de overheid zijn duit in het zakje deed. Dezelfde overheid heeft al diverse keren in het verleden zelf ook initiatieven genomen om sociale economie een betere toegang tot de financiële markten te geven, zoals bijv. het  Kringloopfonds. Fonds dat trouwens nog geld verloor door een niet aangepaste investering verkocht door jawel, een eminent lid van Febelfin.

5. Wij bieden duurzame producten aan voor maatschappelijk verantwoorde investeringen.

Als dit al zo is, dan staan die bij de meeste banken toch niet vooraan in de etalage. Deze bevinding was trouwens 1 van de motivaties van Coverbel om zelf onze one-stop-shop voor ethisch beleggen te beginnen.

Volgens Fairfin zijn er slechts duurzame spaarrekeningen te vinden bij Triodos, VDK en is er ook nog Krekelsparen bij BNP Paribas Fortis, maar de organisatie twijfelt momenteel of ze dit laatste nog wel wenst te ondersteunen. In de Febelfin-brochure zelf lezen we trouwens  over duurzame spaarproducten (p 99) :Slechts enkele instellingen bieden deze producten op dit moment aan. Op dezelfde pagina treffen we de volgende uitspraak van Jan Vandenhove (Vigeo): “ Duurzaam beleggen is sterk gegroeid tijdens de laatste tien jaar, maar het blijft een marginaal fenomeen: in Europa wordt het geschat op 1.4% van het belegde kapitaal. …”.

Op vlak van beleggingsfondsen stelt men dat (p 94) eind 2011 6,7% van alle beleggingsfondsen een duurzaam fonds was. De statistiek opgenomen op p 88 laat trouwens een sterke daling van het aantal fondsen zien

Dus inderdaad de Belgische banksector heeft hier wel een aanbod, maar het is zo marginaal in vergelijking met hun core-business dat het vreemd is dat ze hiermee uitpakken. BMW mag dan wel fietsen verkopen, maar niemand legt spontaan de link tussen dit automerk en dit kleine segment in hun aanbod. Net zomin als een bankklant aan “duurzaam sparen of beleggen” denkt als hij de lichtreclame van zijn bankkantoor voorbijrijdt.

6. Vandaag vormt spaargeld de basis van een bank en niet risicovolle beleggingen.

Natuurlijk is dit zo. Een pak van hun risicovolle beleggingen zijn immers verdampt in de financiële crisis. En niet te vergeten:  sommige van die risicovolle beleggingen zijn naar de gemeenschap doorgeschoven. Zo behoort Royal Park Investments niet langer tot Fortis Bank en worden de probleemkredieten, die mede tot de ondergang van de bank aanleiding gaven, nu apart beheerd. Idem met Belfius, waar de rommel is blijven steken bij Dexia, de grootste bad bank van Europa. En een zorgenkind voor de begrotingen van morgen.

7. We hebben ook  meer kapitaal, waardoor we een grotere buffer hebben om onverwachte schokken op te vangen.

Ook dit klopt, maar is niet het gevolg van eigen inzicht van de banken. Dit is gewoon het gevolg van stengere regels, die binnen het internationaal financieel systeem afgesproken werden en waar de banken dus niet zelf een verdienste aan hebben. Ze moeten er gewoon aan beantwoorden. Je kan hier informatie vinden over deze Basel III-regels

8. Als financiële instelling zijn we ook niet groter dan wat we werkelijk aankunnen.

Ook hier is dit gewoon een gevolg van maatregelen die van buitenaf opgelegd werden, toen de hybris van de grootbanken hen als Icarussen zo dicht bij de zon bracht dat ze er hun vleugels bij verbranden en om gered te worden van de complete crash in het overheidsvangnet opgevangen werden. Als goedkeuring voor de overheidstussenkomst heeft Europa dan maatregelen geëist tot downsizing bij onder meer  KBC, ING, Dexia , …

VORM

Aan de vormgeving van dit filmpje is duidelijk zeer veel aandacht besteed. Vorm is wel vaker het glijmiddel om betwistbare inhoud te doen slikken.

Zo worden met stift zinnen geschreven op glas. Glas staat hier duidelijk symbool voor transparantie.

En uit de samenstelling van de in het filmpje aanwezige acteurs (klanten?) is duidelijk dat men de politiek correct denkende media-beïnvloeders niet voor het hoofd wou stoten. Het betreft immers absoluut geen dwarsdoorsnede van de Belgische bevolking, maar je ziet een zorgvuldig geselecteerde weergave van de zogenaamde ‘doelgroepen’: vrouwen (zelfs van Afrikaanse type), ouderen, jongeren (ook migranten). Door die selectie beoogt men m.i. wellicht spontaan Goodwill te creëren en de kritische zin voor te zijn.

BESLUIT

Ik wil met al deze opmerkingen absoluut geen afbreuk doen aan het feit dat banken en financiële instellingen -vooral onder druk van externe omstandigheden- hun nieuwe weg moeten zoeken en verdienen in de samenleving. En dat de sector daarom inderdaad vitaal moet zijn (lees: terug worden) en moet verduurzamen.

Door nu reeds met veel bombarie door middel van een filmpje te suggereren dat er geen problemen zijn én dat men goed bezig is, spant men duidelijk de kar voor het paard. Het feit dat men het nodig vindt om aan het begin van de lange tocht die nog te gaan is daar nu reeds mee uit te pakken heeft als voordeel dat je de sector later op hun voornemen om te verduurzamen, zal kunnen wijzen.

Maar in zijn huidig opzet, komt dit filmpje toch erg over als windowdressing en greenwashing. Het lijkt alsof het volstaat om een gloednieuwe (en inderdaad goed isolerende) voordeur te afficheren om te verbergen dat de muren, de ramen, het dak – kortom de rest van de woning- nog vol kieren en gaten zit.  Of dat het gepermitteerd is om te pronken met andermans veren.

Deze campagne komt wat mij betreft in aanmerking voor de Pinocchio of the Year- award zo die zou bestaan. In alle geval roept deze bij mij eerder verontwaardiging op dan respect.

Zou het niet eens tijd zijn dat de financiële sector na alles wat er gebeurt is, zijn eigen Akte van Berouw publiekelijk uitspreekt? Zonder dit zullen dure mediacampagnes wellicht niet veel zin hebben. Want om te kunnen vergeven moet er ook daadwerkelijk spijt getoond worden, werd mij via mijn godsdienstige opvoeding ingelepeld.

Spijt betuigen én fouten toegeven is echter blijkbaar (te)veel gevraagd van de top in financieel België. En daardoor blijft de publieke opinie wellicht nog lang met gevoelens van verontwaardiging ten opzichte van deze sector zitten. Een gevoel dat door de met cijfers en woorden goed onderbouwde stelling van Peter Mertens perfect verwoord werd.