Elon Musk, de baas van Space-X, Tesla, Neuralink, Boring Company, SpaceLink … is wellicht de belangrijkste ondernemer van deze tijd. Op diverse vlakken zorgt hij voor broodnodige innovatie. Hij is als het ware Mister Disruptie in eigen persoon. Het meest faam verwierf hij met de omwenteling die hij op vlak van elektrische auto’s uitrolde. Ook op vlak van hernieuwbare energie (zonnepanelen, batterijen voor opslag, …) heeft hij een ijzer in het vuur. Dankzij de overname van SolarCity.

Musk is ook een flamboyante man. Iemand die zich graag begeeft in politieke- en kunstzinnige kringen. Overal lijkt hij zich thuis te voelen. En is hij niet te beroerd om tegen heilige huisjes aan te schoppen. Maar af en toe lijkt hij zich te vergalloperen. En hij neemt daarbij standpunten in of hanteert formuleringen die anderen, hemzelf en zijn bedrijven kunnen schaden. Is dit vandaag opnieuw het geval? Nu Elon Musk op ramkoers lijkt te liggen met duurzame regelgeving, die volgens hem volledig ontspoord is?

“Freedom of speech” of toch beter eerst eens nadenken?

Hij laat zich dan nodeloos kwetsend uit over ‘Pedo Guy‘ (2018) zoals hij een redder van een groep kinderen vastzittend in een grot in Thailand  omschreef. Omdat zijn eigen spectaculaire reddingsplan niet weerhouden werd.

Of hij lanceert een tweet waarin hij stelt dat hij Tesla van de beurs haalt en hiervoor de financiële middelen gevonden (2018) heeft (bij een controversiële Saudisch Arabische prins, nota bene) en op die manier de beurskoers van het aandeel beïnvloedt. De delisting gebeurde uiteindelijk toch niet, maar trok wel de aandacht van beursregulator in de VS.

In hetzelfde jaar verschijnt hij in een video terwijl hij duchtig marihuana paft tijdens een veel gevolgde (video)podcast van Joe Rogan.

In een echtscheidingszaak waarbij hij een romance beleeft met de ex van Johny Depp daagt hij deze uit tot een kooigevecht (2020). Het moet gezegd:  hier had Depp ook wel boter op het hoofd.

In verband met de beurskoers van Tesla liet hij per tweet op 01/05/2020 weten dat de koers te hoog was. Prompt verloor deze 14 miljard $. Je zal maar aandeelhouder geweest zijn.  2 dagen voordien riep hij met een tweet FREE AMERICA NOW op om de corona-lockdown stop te zetten. Er zouden waarschijnlijk toch bijna geen nieuwe gevallen meer opdagen in de VS was zijn oordeel toen.

In de loop van 2021 hypte hij pro en contra enkele cryptomunten. Ook hier met forse koersreacties tot gevolg.

In het najaar van 2021 polste hij zijn volgers of hij al dan niet 10 % van zijn aandelen moest verkopen. Dit in een poging om onder de kritiek uit te komen dat rijke mensen geen inkomstenbelasting betalen omdat hun rijkdom virtueel (je bent alleen belastingsplichtig als je aandelen geld opbrengen bij verkoop). Ook dat werd als beursmanipulatie gezien.

In februari van dit jaar vergeleek hij de Canadese president Trudeau met Adol Hitler opnieuw in een controverse rond Covid-19.

En dan nu: … nogmaals hetzelfde

Bovenstaande uitschuivers hebben hun belang. Niet alleen omdat ze beurskoersen, geldwaardes, … manipuleren. Maar ook omdat Musk een superfanclub heeft. Zo heeft hij niet minder dan 77 miljoen volgers op Twitter. Zijn mening klinkt aldus door in de opinievorming van talrijke mensen. Met zijn tweets lijkt het dus alsof hij door een mondiale megafoon roept.

Als Musk derhalve iets uitbazuint, krijgt dit voor veel mensen automatisch de stempel van geloofwaardig. En laten we welwezen. Het is een verbazend intelligent man met een scherp inzicht en de capaciteit om snel dingen te doorgronden. Maar zelf genieën moeten tegen het licht gehouden worden en kunnen ontsporen, zoals hierboven reeds aangegeven.

Slachtoffer van dienst ditmaal is het werkterrein waar deze blog rond draait. Dat de bedrijfswereld zich meer sociaal bewust moet opstellen, bon tot daar aan toe. Maar volgens hem zijn de bedrijfsregels waaraan men zich vandaag de dag aan te houden heeft waanzin (twisted to insanity). En als ze niet bijgestuurd worden, kunnen ze maar beter verdwijnen (deleted if not fixed). Kortom: ESG? Weg er mee!

Musk kreeg een voorzet van tech-ondernemer en durfkapitalist Marc Andreessen. Dat ESG een verhaal is waar nog allerlei eindjes niet geknoopt zijn, kunnen we alleen maar onderschrijven.

Echter, je kan de oproep ook wel lezen als “wij topondernemers en topinvesteerders weten wel waar we mee bezig zijn en willen niet gehinderd worden in de uitrol van al onze schitterende projecten door zaken als ‘arbeidsrechten, fair belastingsbeleid, milieuzorg,...” of “Dit alles is te futiel voor waar wij mee bezig zijn. Je kan maar beter vertrouwen in ons hebben, want wij hebben het uiteindelijk goed voor met de wereld. Loop ons dus niet in de weg”.

Waarom komt deze uitval net nu?

De aanval op ESG komt wellicht niet toevallig nu tot uiting. Enerzijds profileert Musk zich aan de populaire kant in het conflict tussen Oekraïne en Rusland door bijv. het gesaboteerde internetverkeer in Oekraïne van een alternatief te voorzien door zending van SpaceLink-ontvangers naar de regering.  Anderzijds wordt de ESG-sector nu in diverse media toch een spiegel voorgehouden waar geen fraai beeld tevoorschijn komt.

• hoe komt het dat ESG-beleggingen exposure op Rusland niet uitsloten wetende wat een schurk Poetin is (bij uitbreiding geldt die opmerking ook voor beleggingen in Chinese bedrijven waar de overheid een zwaar gewicht in heeft)?
• was het niet naïef om in ESG-beleggingen alle wapens uit te sluiten alsof een democratie zich niet moet kunnen verdedigen?

Verder komt de EU taxonomie in haar laatste rechte lijn en die verplicht bedrijven tot vrijgave van erg veel niet-financiële kerngegevens rond ESG-topics. De bedoeling van de initiatiefnemers was dat de taxonomie zich als een (sorry voor de omschrijving) olievlek zou uitbreiden naar andere regio’s, zodat ze eerlang wellicht ook aanspoelt in de VS.  De Biden-administratie is er niet ongevoelig voor.

Die Green Deal zou wel eens lastig kunnen worden voor veel bedrijven die op het eerste zicht “groen” zijn, maar eens je dieper doordringt in hun cijfers en beleid toch veel bruine vlekken vertonen. Als de heersende beeldvorming doorprikt wordt, dan kan dit imagoschade veroorzaken. En dit straalt af op de aandelenkoersen. Zeker op momenten dat duurzaam beleggen meer en meer tractie wint. Onder meer door Millenials die tot de markt toetreden. 

Tesla heeft een matige score op vlak van ESG-beleid.

Electrische voertuigen (productie ervan inbegrepen) reduceren de CO2-uitstoot drastisch. Daar twijfelen we niet meer aan. Berichten dat dit anders was, zijn nu toch al een tijdje afdoende weerlegt. En Musk heeft met Tesla quasi eenzijdig die markt opengebroken. Hulde dus.

Van Musk kan je veel zeggen (ook veel goeds), maar niet dat hij een democratisch bedrijfsleider is. Wat hij in zijn hoofd heeft, dient te gebeuren. Punt.

• Dat leidde al tot diverse conflicten met personeel. De aandacht voor welzijn op de werkplaats was lange tijd quasi onbestaande.
• Ook ging hij in het verleden eigenhandig vaak in tegen het advies van zijn Raad van Bestuur. De overname door opslorping van SolarCity -een bedrijf waar Musk via familiebanden affiniteit mee had- is hiervan een sprekend voorbeeld, Maar ook diverse tweets die de financiële waarde van het Tesla-aandeel konden beïnvloeden zijn zonder goedkeuring van zijn bestuur de wereld ingestuurd. Met een aanvaring met de SEC als gevolg. De SEC is de Amerikaanse overheidsorganisatie die de belangen van investeerders moet beschermen.
• Zelfs het product ‘Tesla’ is niet onbesproken. Meer bepaald de “autopilot-functie”. Tesla staat daar redelijk ver mee, maar suggereert o.m. in haar naamgeving van de functie, dat de wagen meer autonome beslissingen kan nemen dan momenteel verantwoord is. De National Highway Traffic Safety Administration is al diverse onderzoeken gestart -na ongevallen- mbt. de veiligheid van de wagens.
• En verder is er heel wat onduidelijkheid rond materies als watergebruik, afvalbeleid, … allemaal thema’s waar sommige andere automerken een beter rapport kunnen voorleggen.

De samenloop van die diverse elementen zorgt er voor dat heel wat investeerders Tesla toch met het nodige voorbehoud benaderen. Er is bij Tesla zeker al op diverse vlakken vooruitgang geboekt in vergelijking met het verleden. Maar nu de fase van snelgroeiende start-up voorbij is én het bedrijf met rasse schreden uitgroeit tot een industriële moloch (bijkomende vestiging in VS, in China, straks opening van de gigafabriek in Berlijn, … ) rekenen beleggers Tesla meer en meer af op haar ESG-merites.

De tijd dat het volstond om een “goed, revolutionair product” te maken is voorbij. Het bedrijf kan zich voortaan niet langer alleen focussen op zijn primaire doelstelling. Ze moet de manier waarop ze haar product tot stand brengt ook verder verbeteren.

ESG-visies op Tesla zijn niet eenduidig.

Diverse beoordelaars geven de criteria die zij gebruiken elk een ander gewicht. Met nadruk op andere accenten komt er per bron dan ook een andere beoordeling. We geven hieronder enkele beoordelingen. We zijn verre van volledig.

• bij JUST Capital (non-profit ESG onderzoeker) scoort Tesla ondermaats bij “aandeelhouders en bestuur” en bij “werknemersbeleid”, gemiddeld op “consumentenbeleid” en “milieu-impact”. Alleen op vlak van “gemeenschapsvorming” scoort Tesla daar goed.
• bij Arabesque S-Ray (als je login aanmaakt kan je de hier vermelde cijfers zien) scoort Tesla momenteel onder de helft voor “mensenrechten”, “arbeidsrechten”, “milieu” en “anti-corruptie (lees: bestuurlijke deugdzaamheid)”. En zou het door zijn productiewijze (en producten) zelfs bijdragen aan een temperatuurstijging van + 3 °. Dus ver boven de Parijsnorm.
• bij ISS ESG-Getaway rangschikt Tesla bij de betere merken uit de autosector, maar de score op bestuurlijke kwaliteit is slecht (10) en de impact van het bedrijf op het naderen van de duurzame ontwikkelingsdoelen wordt er negatief ingeschat (-4,7).
• bij MSCI scoort Tesla gemiddeld op een staal van 41 bedrijven in de auto-industrie.
•  …

Werk aan de winkel.

Ondanks de verschillen in waardering en accenten is er 1 ding duidelijk. Tesla blinkt op vlak van algehele duurzaamheid niet echt uit. Integendeel. Onder de motorkap van een Tesla is het niet vuil en is er zelfs plaats voor bagage. Onder de motorkap van het bedrijf is er nog veel werk aan de winkel. En daarbij zijn enkele topics, die moeilijk onder de mat geschoven kunnen worden.

Begrijpelijk dat Elon Musk de ESG-reglementeringen die er aankomen liever kwijt dan rijk is. Niemand loopt graag met een storende kiezel in zijn schoen.

Maar roepen “ESG? Weg ermee!” doet die kiezel niet verdwijnen. Je kan beter je schoen nakijken op fouten (niet genoeg aansluitend, …) en die fixen, zodat je wandelgang niet langer gehinderd wordt door een binnendringend steentje. En ja, dit kost voor een bedrijf meer inspanning dan voor een wandelaar. Een inspanning die uiteindelijk meer comfort zal genereren. Waardoor je dan uiteindelijk toch vlugger én verder stapt dan vroeger. Misschien kan Musk dit advies toch eens overwegen.