MIFID staat voor M arkets i n F inancial I nstruments  D irec -tive. Het is nu 6 jaar geleden dat in België de MIFID (brochure Febelfin) -richtlijn ingevoerd werd.  Een regelgeving voor handel in financiële instrumenten (lees: spaarproducten en beleggingen).   De bedoeling van deze richtlijn was consumentenbescherming. Een klant mocht door zijn bankier niet langer als een melkkoe gezien worden, aan wie om het even welk product kon verkocht worden. Voortaan diende een beleggingsprofiel (hier voorbeeld van VDK) van de klant opgemaakt te worden en moest het product dat de bankier voorstelde passen binnen het profiel van de spaarder/belegger. Dit profiel moest trouwens om de 5  jaar gecheckt worden (of vroeger zo de vermogenssituatie van de klant of zijn persoonlijke situatie wijzigde).  De laatste tijd is er echter steeds meer kritiek (zie bijv. hier) te horen over de perverse effecten van deze richtlijn. Terecht?

Zoals bij veel reglementeringen blijkt het zo te zijn dat de voorziene oplossing ook nieuwe problemen opwerpt.

Laat ons beginnen met de positieve kant.

1.De invoering van de MIFID-richtlijn heeft er zeker voor gezorgd dat financiële instellingen wat voorzichtiger zijn geworden in het uitbrengen en door de strot van hun klant duwen van hybride – en ondoorzichtige financiële producten. Of dit alleen aan MIFID ligt? Natuurlijk niet.

• De invoering van MIFID is nagenoeg samengevallen met het uitbarsten van de grootste financiële crisis sinds de jaren 30 van vorige eeuw. Die crisis heeft ook tot algehele voorzichtigheid geleid bij veel spaarders. Het water om van een spaarrekening naar een belegging te springen werd plots veel te diep.
• En de meeste financiële instellingen hebben in de nasleep van de financiële crisis en in de aanloop naar strengere regelgeving, die hen verplicht meer eigen middelen op hun balansen te hebben ( Solvency II -normen voor verzekeraars en Basel III -normen voor banken) maar al te graag spaargeld verwelkomd omdat dit ook voor hen om boekhoudkundige redenen erg goed uitkwam/uitkomt.

2. Voor veel bankklanten zal dit zeker ook een moment geweest zijn om eens terug stil te staan bij hun totaal financieel vermogen en daar een gepaste strategie voor te bedenken.

Maar anderzijds is de invoering van de MIFID-richtlijn ook een gemiste kans geworden.

1. Veel banken hebben dit document gebruikt als een soort beschermingsparaplu naar hun medewerkers (compliance) en hun klanten toe. Als een soort formeel document dat er nu eenmaal moest zijn. Bij interne controles tijdens mijn eigen bankcarrière werd bijv. alleen gecontroleerd of dit document er per klant was en ondertekend was. Of het inhoudelijk ook steek hield is -in mijn persoonlijke ervaring- nooit een punt van onderzoek geweest.

2. Vele klanten en ook bankiers hebben dit document ook alleen als een formaliteit beschouwd. Een noodzakelijk kwaad vooraleer terug naar de orde van de dag te kunnen overgaan. Het moet trouwens gezegd dat correct invullen van dit document openheid van een klant verwacht. Als een klant geen open kaart speelt (en vaak is dit het geval onder het mom  “Mijn bankier moet niet alles over mij weten en zeker niet dat ik ook klant ben bij X & Y“), dan kan een profiel ook niet echt waardevol zijn.

3. Er is niet echt een gelijk level playing field gemaakt. Verzekeringsmaatschappijen en agenten/makelaars, die financiële producten verkochten werden ook onderworpen aan regelgeving ter bescherming van de consument, maar die is amper te vergelijken. Respectievelijk werd  daar de verplichte overhandiging van een gestandaardiseerde financiële informatiefiche (hierbij voorbeeld voor Tak 21 verzekering) door verzekeraar over het verkochte product en een document mbt. informatieplicht te verstrekken door bemiddelaar die motiveert waarom het betrokken product aan de behoefte van de klant beantwoordt ingevoerd. Ook hier is de echte controle op die verplichting in feite achtergebleven.

Belangrijker is echter dat de MIFID richtlijn in de praktijk ook werkt als een fuik.

Ze verplicht u te reflecteren op uw spaargedrag / beleggingen uit het verleden en leidt daaruit af wat je in de toekomst mag doen.

Wie dus gans zijn leven trouw zijn geld op een spaarrekening parkeerde en hoogstens eens intekende op een kasbon, staatsobligatie of een termijnrekening krijgt een stempel op zich van conservatieve belegger (wat hij of zij in de praktijk ook was).

• Een financiëel raadgever mag dergelijke persoon geen risicovoller ander product verkopen (actief).
• En als de klant daar zelf om zou vragen, mag het wel verkocht worden, maar niet voordat er vanuit de financiële instelling een forse disclaimer onder de klant zijn neus geschoven wordt (dus ook passief wordt de klant nog eens afgeremd).

Het is dus een beetje alsof je in een garage komt en daar moet bekennen dat je wel al nieuwe schoenen en een nieuwe fiets gekocht hebt, maar nog nooit een eigen auto aanschafte. En dat de garagist je de aanschaf wegens gebrek aan ervaring met het product moet afraden en je moet aanraden om toch maar voetganger of fietser te blijven. 

Het gevolg daarvan is dat de discussie over eventuele discrepantie tussen bestaande profiel en gewenst profiel in feite niet gevoerd wordt.

En in de praktijk leidt dit er toe dat de overgrote meerderheid van de klanten aan een conservatief profiel vasthangen en daar blijven in vasthaken.

Waar een klassieke beleggingspiramide vertrekt van een veilige- en voldoende grote basis om daarna op te bouwen naar meer gediversifieerde producten, die weliswaar meer risico, maar ook de belofte van een hoger rendement  inhouden, maakte de invoering (en zeker de huidige toepassing)  van de MIFID-richtlijn voor een overgroot deel van de bevolking de basis steeds groter. Als een waterhoofd woekeren daardoor de spaarrekeningen nu met monumentale bedragen. Omdat rentes op termijnrekening / kasbons / staatsobligaties erg laag staan en zwaar belast worden (25 % RV) worden die immers ook amper nog verkocht.

Er is een strijd om het spaargeld bezig en mensen vergelijken rentes en veranderen van bank, maar durven niet meer over het muurtje kijken naar andere producten, die hen misschien meer van pas zouden komen of die latere problemen (pensioenkapitaal, … ) zouden kunnen helpen oplossen.

Institutionaliseren van conservatisme uit vrees dat anders te grote risico’s zouden genomen worden op de kap van de consument/klant leidt er toe dat bankiers en klanten nog amper toekomen aan grondige gestructureerde financiële planning. Een planning die rekening houdt met de behoeftes van de verschillende levensfases. Een planning die niet re-actief (op basis van verleden) maar pro-actief (naar de toekomst) toe is.

MIFID staat al een tijdje onder revisie. Zo heeft het Europees Parlement in het laatste kwartaal van 2012 de MIFID II -richtlijn goedgekeurd. Wanneer die in voege komt is nog onduidelijk. De Europese Raad moet hier zijn fiat nog over geven. Maar volgens wat er nu reeds over gekend is, lijkt er geen verbetering in zicht. Zie dit artikel uit Netto.